BLOG – Bootvluchtelingen, een aardbeving in Nepal, 6500 mails aan Diederik Samsom (PvdA) om niet verder te bezuinigen op het maatschappelijk middenveld. Wat hebben deze gebeurtenissen met elkaar gemeen? Nederland kruipt eindelijk achter de dijken vandaan, ziet Simone Filipini (directeur Cordaid). En dat werd tijd.

We zouden het na de verschrikkelijke aardbeving in Nepal bijna vergeten, maar ook vorige week was een zeer bewogen week. Journaalbeelden en krantenfoto’s van een massagraf op de Middellandse Zee domineerden het nieuws. De hartverscheurende tragedie van bootvluchtelingen drong eindelijk door tot Europese bewindspersonen en het grote publiek. De onderbuik van Nederland ging schandalig los op de sociale media. Tot veel meer dan wat extra maatregelen om ervoor te zorgen dat de gammele bootjes Europa niet bereiken zijn de regeringsleiders in Brussel niet gekomen. Nog steeds wagen dagelijks mensen voor veel geld de helse oversteek. De enigen die er vooralsnog beter van worden zijn de mensensmokkelaars die miljoenen euro’s per goedgevulde boot in hun zak steken.

Op het Binnenhof speelden de regeringspartijen PvdA en VVD intussen een intens treurig kat-en-muis spel over de hoofden van uitgeprocedeerde asielzoekers. Het eindigde in een halfbakken Haags ‘bed, bad, brood & begeleiding compromis’. VN mensenrechteninspecteur Philip Alston oordeelde hard: ‘Het is inhumaan beleid, ze (de asielzoekers) worden behandeld als dieven’. Ons land, dat zich als voorvechter van vrede en recht kandidaat heeft gesteld voor een zetel in de VN Veiligheidsraad, staat voor schut.

In NRC Handelsblad stond een pamflet van een grote groep voormalige Nederlandse ministers, academici en andere opinieleiders. Volgens hen is het noodzakelijk dat de Nederlandse krijgsmacht er minimaal 1,5 miljard euro bij krijgt. De wereld staat in brand, bezuiniging op bezuiniging heeft Defensie in een erbarmelijke staat gebracht. Het is volgens de pamflettisten hoog tijd dat we weer gaan meedoen in de eredivisie, na jarenlang te zijn veroordeeld tot het amateurvoetbal. Ik chargeer een beetje. Gelukkig staat in een bijzinnetje dat we ook moeten investeren in conflictpreventie, diplomatie en wederopbouw. Maar het beeld blijft hangen dat dé oplossing voor alle leed in de wereld een hernieuwde wapenwedloop is.

In de schaduw van deze nieuwsfeiten deed zich iets bijzonders voor. Ruim 6500 mensen namen de moeite om PvdA fractievoorzitter Diederik Samsom te bestoken met mails. Ze riepen Samsom op om zich hard te maken de bezuinigingen op maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden te verzachten. En ze kregen hun zin. Tijdens het debat in de 2e Kamer over de financiering van ontwikkelingsorganisaties, moest minister Ploumen onder druk van een meerderheid voor 2016 een aanzienlijk extra bedrag (om en nabij de 150 miljoen euro) uit haar begroting beschikbaar stellen voor het werk van ngo’s.

Wat hebben deze op het oog willekeurige gebeurtenissen met elkaar gemeen? Ze laten zien dat de tijd definitief achter ons ligt dat ons kikkerlandje met de rug naar de wereld kon staan. In de jaren na het instorten van de wereldeconomie (2008) kroop Nederland het liefst weg achter de dijken. We moesten eerst maar ons eigen huis op orde gaan krijgen. Van een internationaal georiënteerd land, veranderden we in een natie die het liefst in ‘splendid isolation’ zou leven. Grote bezuinigingen op het gehele buitenlandbeleid – ontwikkelingssamenwerking, diplomatie en defensie – waren het gevolg. Nu zien we langzamerhand in Den Haag het besef doordringen dat het onverstandig en zelfs contraproductief is om zo met het buitenland om te gaan. Het gebakkelei over bed, bad en brood kan worden beschouwd als een stuiptrekking van de isolationistische houding die diverse kabinetten hebben proberen vol te houden.

Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) legde de vinger op de zere plek. Hij hield minister Ploumen volkomen terecht voor dat haar beleid drastisch moet worden aangepast. Het stamt immers uit 2012, toen we nog niet van IS hadden gehoord, toen MH-17 ons land nog geen nationaal trauma had bezorgd, toen alleen de Paus zich zorgen leek te maken over de bootvluchtelingen die Lampedusa bereikten en toen de conflicten in de Centraal Afrikaanse Republiek, Mali en Zuid Soedan nog nauwelijks ‘sense of urgency’ hadden. Maar anno 2015 blijkt aid & trade een nutteloze strategie in de talloze brandhaarden om ons heen.

Sjoerdsma bleek ook goed te hebben nagedacht over een oplossingsrichting. Alleen het aanpakken van de grondoorzaken van conflicten, armoede en uitsluiting kan het tij doen keren. Wat we nu doen is volgens hem slechts symptoombestrijding. Vervolgens hield hij een krachtig pleidooi  voor het versterken van maatschappelijke organisaties in conflictgebieden, die als geen ander in staat zijn door te dringen tot de haarvaten van samenlevingen. Alleen zij kunnen werken aan herstel van vertrouwen tussen overheden en hun burgers.

De 150 miljoen euro extra die Ploumen gaat uittrekken voor het werk van maatschappelijke organisaties in 2016 (nadat er eerst buitenproportioneel op bezuinigd was) kan wat mij betreft ook worden beschouwd als een indicatie voor een kerend tij in politiek Den Haag. Zelden sprak de Tweede Kamer én de minister lovender over de kracht en de noodzaak van het wereldwijde maatschappelijk middenveld. De 6500 mensen die een e-mail aan Samsom stuurden, hebben de PvdA op haar sociale plicht gewezen. Mede dankzij hen komt er nu een klein beetje extra ruimte voor maatschappelijke organisaties wereldwijd.

Hoe dan ook blijven we de komende jaren keihard werken aan armoedebestrijding, gerechtigheid en duurzame economische ontwikkeling in de moeilijkste gebieden ter wereld. Dat is meer dan ooit noodzakelijk. Want onze dijken, hoe hoog we ze ook maken, zullen vluchtelingen niet ontmoedigen om op een boot te stappen. Alleen als er vrede, veiligheid en een economisch perspectief wordt geboden in hun eigen land, zal de stroom van wankele bootjes op de Middellandse Zee verminderen. Er is geen tijd te verliezen.