Wat is nu precies de definitie van een PI (Particulier Initiatief)? Volgens Erik Boerrigter, directeur van brancheorganisatie Partin, is het belangrijk om dat eerst af te bakenen omdat iedere discussie over de resultaten van het PI anders oeverloos zijn. Hij schrijft dat voorafgaande aan een expertmeeting die het CIDIN  maandag 9 februari in het Humanity House in Den Haag organiseert  over De doe-democratie in perspectief: lessen uit ontwikkelingssamenwerking waar de onderzoekers Sara Kinsbergen en Lau Schulpen een aantal resultaten van tien jaar PI gaan presenteren.

Enige tijd geleden ontving ik een uitnodiging voor de expertmeeting De doe-democratie in perspectief: lessen uit ontwikkelingssamenwerking op maandag 9 februari in Humanity House, Den Haag. De uitnodiging triggerde me om eens stil te staan bij de verschillende definities die gehanteerd worden voor particuliere initiatieven. In de afgelopen jaren is mij namelijk duidelijk geworden dat de vele definities van het PI de discussies over het onderwerp regelmatig vertroebelen en zelfs doen ontsporen.

Een paar definities

Laat ik eerst een paar definities op een rijtje zetten: Edwin Venema en Charles Groenhuijsen komen in het eerste hoofdstuk (p.16) van “De dikke Blauwe” Filanthropium jaargids 2014-2015 via een klein rekensommetje op 5.000 fondsenwervende instellingen die niet bij de samenwerkende brancheorganisatie filantropie (SBF) zijn aangesloten. Deze 5.000 zijn verdeeld over verschillende sectoren.

Het Geven in Nederland-onderzoek van professor Schuyt onderscheidt de volgende algemeen nuttige doelen: kerk & levensbeschouwing, gezondheid, internationale hulp, milieu /natuurbehoud & dierenbescherming, onderwijs & onderzoek, cultuur, sport & recreatie en maatschappelijke & sociale doelen.

Een exacte verdeling van de fondsenwervende ANBI’s over deze acht sectoren wordt niet gemaakt, maar 1200-1500 lijkt wel het maximum aantal particuliere initiatieven in de ontwikkelingssamenwerking met een inschrijving bij de Kamer van Koophandel en een ANBI-registratie bij de Belastingdienst.

Wel of geen parochies?

In de definitie van Partin en van Wilde Ganzen zijn dit de PI’s: klein, KvK inschrijving & ANBI registratie.  Maar Cordaid – net als Wilde Ganzen een subsidieverstrekker voor het PI – beschouwt parochies die mee willen doen aan de Vastenactie ook als particuliere initiatieven. Maar zijn parochies wel PI’s? Jawel, maar het is wel een andere definitie.

Als je het Edukans – eveneens een subsidieverstrekker voor het PI – vraagt, zien zij scholen die een project doen over de Millennium Development Goals (bijvoorbeeld) net zo goed als een particulier initiatief. Klopt dat wel? Misschien wel, misschien niet, het is immers toch hoe je er naar kijkt?

En dan heb je nog de organisaties die de eisen van de Belastingdienst aan ANBI’s te veel administratieve rompslomp vinden. Zij stellen zichzelf de vraag “Hoeveel van onze donateurs zouden gebruik willen maken van de giftenaftrek?” en besluiten dat zij hun werk ook wel kunnen doen zonder ANBI-status. Zijn het dan nog wel PI’s? Zeker wel, maar dan weer niet volgens onze eigen gehanteerde criteria.

Containerbegrip

Verder nog dit: de Kamer van Koophandel heeft een aantal jaar geleden de jaarlijkse bijdrage voor verenigingen en stichtingen afgeschaft. Daarmee is de prikkel om je organisatie ook administratief op te heffen als je als PI je werkzaamheden stopt c.q. drastisch verminderd. Je wordt in zekere zin slapend. Valt een slapend PI wel onder de definitie? Telt zo’n PI nog mee, als we het over het PI als collectief hebben?

Tenslotte nog een onderwerp waarover de laatste tijd veel wordt gediscussieerd: voluntourism. Iemand die eenmalig als vrijwilliger aan de slag gaat bij een project. Over het algemeen een vrij dure reis, waarvoor misschien wel bij familie en vrienden geld wordt ingezameld. Immers, met de reis gaat de persoon een bijdrage leveren aan armoedebestrijding in ontwikkelingslanden. Dat is vaak de belofte /het idee. Moet je dergelijke activiteiten ook onder de particuliere initiatieven scharen?

O ja, de meeste migrantenorganisaties, dat zijn toch ook particuliere initiatieven? Het mag toch niet uitmaken of de wortels van bestuursleden en vrijwilligers buiten Nederland liggen?

Verder zijn sommige sociale ondernemingen PI’s. En volgens mevrouw Karimi is ook Oxfam Novib een particulier initiatief.

De term particulier initiatief is klaarblijkelijk tot een containerbegrip verworden. Dat verklaart waarom de schattingen van het totale aantal PI’s in Nederland zo uiteenlopen, variërend van 1.200 tot 13.000.

Afbakening

De expertmeeting heeft als doel te leren van 10 jaar onderzoek naar particuliere initiatieven in de ontwikkelingssector voor de bijdragen van Nederlanders aan de doe-democratie. Vooropgesteld, ik denk dat de doe-democratie veel kan leren van de ervaringen van en met particuliere initiatieven. Volgens elk van de bovengenoemde definities.

Maar wel zou het zo moeten zijn dat overal waar er sprake is van een serieus onderzoek, er allereerst een afbakening moet plaatsvinden. Pas dan is het mogelijk om iets te kunnen zeggen over de lessons learned en de bruikbaarheid voor de doe-democratie. Common sense zegt me dat de mate waarin ‘het PI’ bijdraagt aan draagvlakversterking voor ontwikkelingssamenwerking sterk gerelateerd is aan de gebruikte definitie. Idem voor de professionaliteit van PI’s en de impact die de zij hebben.

Daarom een klein verzoek aan de panelleden: zouden jullie er voor willen zorgen dat jullie steeds discussiëren met dezelfde definitie van particuliere initiatieven in het achterhoofd? Een discussie met één en hetzelfde uitgangspunt wordt vast minder oeverloos. Alvast bedankt!

Directeur Partin – brancheorganisatie voor het Particuliere Initiatief

Richtlijnen voor Partin-deelname: Een particulier initiatief is een groep mensen die op structurele wijze – niet eenmalig- ondersteuning biedt aan ontwikkelingslanden. Ontwikkelingssamenwerking is een hoofddoel. Zij ontvangen geen directe financiële steun van de overheid en onderscheiden zich daarmee van organisaties in het 3^e (civilaterale) kanaal, zoals Cordaid, Oxfam Novib etc. Andere kenmerken zijn vrijwilligheid en “klein” (volgens  de onderzoekers Kinsbergen en Schulpen: het aantal medewerkers is kleiner of gelijk aan 20 en /of het jaarlijks budget is kleiner dan 1 miljoen euro). Mét ANBI-registratie en KvK inschrijving.