De wereldwijde trend richting meer democratie lijkt onmiskenbaar. Een democratie op papier is alleen nog geen democratie die bloeit. Democratisering is complex, maar de vraag daarnaar is universeel. Hoe staat het met democratisering wereldwijd, en hoe kan Nederland bijdragen aan democratiseringsprocessen? In samenwerking met het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie (NIMD) geeft Vice Versa in deze speciale uitgave meer inzicht in in de dynamische processen van democratisering. 

Het democratiseringsproces verloopt grillig. Sinds de millenniumwisseling stagneert het aantal democratieën wereldwijd, na een stormachtige groei in de jaren ’90. Onder politicologen is de stemming echter allesbehalve pessimistisch, zo blijkt uit het openingsverhaal van deze special. ‘Een democratie, als die er eenmaal is, is weerbaar. Ook in ontwikkelingslanden’, zegt politicoloog Kristof Jacobs van de Radboud-universiteit Nijmegen. Maar welke valkuilen zijn er, en wat is er nodig voor democratie behalve vrije verkiezingen?

En mag het Westen wel verlangen dat de rest van de wereld haar waarden overneemt? Zo zegt VU-politicoloog Ben Crum: ‘Als er gewoon geen eten is, dan lijkt me democratie toch een luxeprobleem.’ Zeker is wel dat democratische landen gezonder en rijker zijn, en de mensen zijn er gelukkiger.

Maar ook in relatief gevorderde democratieën kan het beter. Volgens David van Reybrouck, auteur van onder meer ‘Congo, een geschiedenis’, heerst er in veel landen democratische vermoeidheid en voelen mensen zich niet meer vertegenwoordigd. In reactie daarop ontstaan er nieuwe initiatieven. De Duitse Piratenpartij bijvoorbeeld vecht tegen besluitvorming waarin de burger niets in te brengen heeft en een initiatief als LiquidFeedback biedt software waarmee burgers kunnen meebeslissen in het beleidsvormingsproces.

Hoe ondersteun je democratiseringsprocessen in het buitenland? In deze special licht Vice Versa een aantal voorbeelden uit van NIMD. Een bezoek aan de democratiescholen in Georgië laat zien dat vertrouwen vanaf de grond moet worden opgebouwd. Hier leren studenten onder leiding van vakspecialisten uit de politiek, ngo’s en de media samen een democratische cultuur op te bouwen.

In het vijandige politieke klimaat van Oeganda, waar president Museveni als 28 jaar aan de macht is en de oppositie niets liever wil dan hem weg zien gaan, startte NIMD een politieke dialoog, en met succes. ‘Eerst was er wantrouwen, maar je leert mensen kennen en bouwt aan relaties. Vandaaruit kun je een partij proberen te overtuigen’, aldus een oppositielid die deelneemt aan de dialoog. De reportage uit Oeganda laat zien wat de successen van de dialoog zijn, en ook de beperkingen.

Uit de special wordt duidelijk dat democratie allerminst een westers concept is. NIMD-directeur Hans Bruning: ‘De wens om gehoord te worden en je gerepresenteerd te voelen, is universeel. Maar je moet altijd kijken naar de behoefte van een land.’ Elisabeth van der Steenhoven (Wo=Men) verzet zich eveneens tegen dat beeld. ‘In prekoloniaal Afrika waren er traditionele systemen met checks and balances die soms inclusiever waren dan de westerse democratieën. Westerse landen zouden meer oog moeten hebben voor lokale systemen.’ Maar kan westerse inmenging in democratische processen ook schadelijk zijn? En wanneer is een democratie eigenlijk af? Er blijkt een duidelijke eensgezindheid: democratieën moeten groeien. En dat kost tijd.

Deze special lezen? Neem dan snel een abonnement op Vice Versa en krijg de special nagestuurd! Met bovendien een boek cadeau – te kiezen uit: ‘Hoe nu verder? 65 Jaar Ontwikkelingssamenwerking’ en ‘Reframing the Message’