Omgaan met verschillende perspectieven, dat is het thema van de Oikos conferentie van afgelopen vrijdag 24 oktober, die werd gehouden in het Muntgebouw in Utrecht. Want, hoe doe je dat nu: zoek je een balans tussen je eigen gelijk en de ideeën van anderen? Of kies je voor een bepaald perspectief, omdat het combineren van alle perspectieven gewoonweg ondoenlijk is?

David Renkema, directeur van Oikos gaat voor de gulden middenweg: als in ieder geval de verschillende perspectieven maar onder- en erkend worden. Een directeur kan zich niet veroorloven om rekening te houden met alle perspectieven, maar probeert wel een keuze te maken op basis van gewoonte, feiten, analyse, waarden en wijsheid en bepaald daarmee een strategie.

Stichting Oikos bestond in april dit jaar 20 jaar. Met het thema van de middag hoopt Renkema dat de deelnemers van de conferentie ook nadenken over het vernieuwen van een strategie, een strategie waarmee we omgaan met verschillende perspectieven.

Eén gebeurtenis met meerdere betekenissen

Tijdens de introductie blijkt al hoe bizar het is dat mensen zo uiteenlopend kunnen denken over één gebeurtenis. In dit geval wel een heel bijzondere mysterieuze gebeurtenis. Een gebeurtenis die schrijver Frank Westerman de ‘Stikvallei’ noemt, tevens de titel van zijn boek. De ontdekking van de Stikvallei begint allemaal bij Father Fred die over de ring road reed. Hij vroeg de senior district officier waarom mocht hij niet verder mocht. De officier waarschuwde hem voor gifdampen. Father Fred vroeg – al sigarenpaffend – of hij alleen door mocht rijden. De officier dacht dat deze man wel echt kon dampen gezien zijn ketterrokeruitstraling en liet hem gaan.

Een Amerikaan vliegt over hetzelfde gebied. Hij ziet dode koeien. Lijken van mensen. En een witte Toyota die daar tussendoor rijdt. Beiden begrijpen ze niet wat er aan de hand is. De foto met de dode koeien gaat viral. En zo komt ook Frank deze ramp te weten. 5,5 jaar later reist hij naar het gebied. In de tussentijd is er nog steeds geen consensus bereikt over wat er nou eigenlijk precies is gebeurd. Westerman gaat op onderzoek uit. Hij spreekt met de lokale bevolking die het over de ‘djoedjoe’s’ hebben, hun voorouders. De bevolking had al drie jaar niet meer geofferd aan het meer, daardoor zouden de voorouders boos zijn geworden want die leefden op de bodem van het meer. Een ander idee was dat er een zogenaamde Python de bodem van het meer bewaakte en zijn rotte ei gebroken zou zijn. De vulkanoloog, komt met  wetenschappelijke theorieën en wordt zodoende als de mythedoder beschouwd.  Volgens hem is de natuur onverschillig en laat deze zich niet beïnvloeden doordat er wel of niet wordt geofferd.

Feiten spreken niet voor zich

Tot op de dag van vandaag is de ‘stikvallei’ een verboden gebied en is het mysterie onopgelost. De theorieën van wetenschappers worden niet serieus genomen. Sterker nog, de verklaringen van de wetenschappers zijn het laagst in aanzien. Volgens sommige mensen zijn de wetenschappers zelfs een onderdeel van een vilein complot. Westerman trekt hieruit een interessante conclusie: ‘wat feitelijk zo is doet er minder toe dan hoe wij het zien’. Het zijn dan ook niet de feiten die de wereld veranderen, maar de verhalen.

‘Maar wat moeten de wetenschappers dan doen?’ klinkt uit het publiek. Volgens Westerman zouden de wetenschappers in ieder geval geen ‘ik weet het wel’-houding moeten aannemen. Net als de mens heeft de wetenschap gebreken: soms speelt reputatie een rol. Elke wetenschapper wil als eerste zijn verklaring publiceren. Meer bescheidenheid zou dus op zijn plaats zijn.

Afrika is rijk!

Eén van de workshops van de middag wordt gegeven door Max Koffi. Hij is naast spreker en initiatiefnemer van Africa in Motion (AIM) overigens ook een heel goede zanger en gitarist. AIM werkt vanuit het perspectief dat Afrika rijk is. Het doel is om migranten te verbinden aan Nederlandse ondernemingen om op die manier de rijkdom ten goede te laten komen aan de mensen in Afrika. De kernactiviteiten van AIM zijn lobby, onderzoek en ondernemerschap.

In de workshop bespreekt Koffi verschillende perspectieven op de thema’s armoedebestrijding, onderwijs, bedrijfsleven, landbouwsubsidies en land grabbing, en remittances. Op het thema onderwijs kun je bijvoorbeeld denken aan de focus op alfabetisering en hoger onderwijs, waar veel ngo’s zich op richten. AIM ziet juist meer nut in het investeren in beroepsonderwijs voor een stabiele middenklasse. Het thema bedrijfsleven in Afrika kun je ook vanuit twee perspectieven bekijken: zie je export als doeleind van productie van Afrika of productie juist voor zowel interne markten en export.

Een thema waar AIM veel potentie in ziet zijn de remittances. Want je kunt het belasten van kosten verlagen zodat dit ten goede komt aan consumptie, maar je kunt ook gebruik maken van investeringsfondsen die macro-economische effecten teweegbrengen. Koffi noemt een voorbeeld: in het fonds migratie & ontwikkeling zat één miljoen euro. Dat terwijl er ongeveer 200.000 Afrikanen in Nederland wonen. Stel dat de helft daarvan 100 euro spaart voor remittances. Volgens Koffi zou het veel beter zijn als Afrikanen ook iets terug kunnen verdienen en hun 100 euro te besteden aan een investeringsfonds. AIM kan helpen om mensen bewust te maken van het nut van zo’n investeringsfonds.

Er is geen waarheid… of toch wel?

Of het nu gaat om één mysterieuze gebeurtenis of allerlei ontwikkelingsthema’s, overal zijn verschillende perspectieven te ontdekken. Om met die verschillende perspectieven om te gaan noemt Janne Nijman, voorzitter van Oikos, in haar slot vier eigenschappen die belangrijk zijn: het hebben van ambitie, bescheiden, flexibel en consistent zijn. Al die verschillende perspectieven lijken ervoor te zorgen dat er geen waarheid of ethiek bestaat. Die totale relativering biedt geen handelingsperspectief. Gelukkig zorgt ambitie dat we niet in de postmoderne gedachte blijven hangen dat er geen waarheid bestaat. Ambitie is er om totale relativering te weerstaan.

We hebben geleerd dat het belangrijk is om je te verdiepen in de perceptie van de ander en het gesprek aan te gaan en ook te blijven luisteren, aldus Nijman. Het is onmogelijk om alle perspectieven samen te brengen, maar wel kan er een poging gedaan worden om zo vruchtbaar mogelijk om te gaan met de verschillende perspectieven. Met de feiten alleen komen we er niet, verhalen veranderen de wereld.