Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, pleit vandaag in de Volkskrant voor de handelsonderhandelingen tussen de VS en Europa. Maar volgens Stefan Verwer vergeet ze de belangen van ontwikkelingslanden, die niet profiteren: is Ploumen de koningin van de coherentie? Of wordt ze verblind door eigen belang?

 “De eerste echte Minister van Coherentie”, zo zet Lilianne Ploumen zich neer tijdens de Afrika-dag van de toenmalige Evert Vermeer Stichting. Ploumen stond aan het begin van haar ministerschap en beloofde haar toehoorders dat zij voor het eerst in de geschiedenis hulp en handel zou combineren. Eigen belang en ontwikkeling zouden moeten samengaan: wat goed is voor ons, is goed voor de wereld, lijkt het adagium van deze minister. Dat dit onhaalbaar is blijkt vandaag wel als de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in de Volkskrant een lans breekt voor de TTIP: de vrijhandelsonderhandelingen tussen de Verenigde Staten en Europa.

“Ik ben ervan overtuigd dat op termijn de hele wereld meeprofiteert van TTIP,” aldus Ploumen: het resultaat van de onderhandelingen zou volgens haar profijt opleveren voor de Nederlandse burger, de Nederlandse consument en de Nederlandse werknemer. Maar hoe zit het dan met het andere deel van haar portefeuille? Als zelfbenoemde koningin van de coherentie zou je een gedegen analyse verwachten van de wijze waarop de belangen van ontwikkelingslanden in de onderhandelingen meegenomen worden. Maar niets van dat: waar Ploumen wel gebruik maakt van de analyses van de economische voordelen voor Europa, negeert zij conclusies van dezelfde studies die juist waarschuwen dat ontwikkelingslanden de rekening gepresenteerd krijgen van de onderhandelingen tussen beide economische blokken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat landen in West-Afrika tot wel 7% van hun handel met Europa en de VS zullen mislopen.

Een minister die de belangen van ontwikkelingslanden behartigd en coherentie als speerpunt van haar beleid heeft gemaakt: kan deze feiten niet negeren. Maar een minister van coherentie moet niet alleen waken voor de negatieve gevolgen van handelsregels voor ontwikkelingslanden, maar zou juist handelsmaatregelen moeten propageren die de handel met ontwikkelingslanden juist zou bevorderen. Het is wrang dat dat punt juist gemaakt moet worden door een voorganger van Ploumen en wel door oud-minister voor ontwikkelingssamenwerking Eveline Herfkens.

In een bijdrage voor een publicatie van de John Hopkins University doet Herfkens het voorstel aan de onderhandelaars van de VS en de EU de TTIP-onderhandelingen te gebruiken om het systeem van preferentiële markttoegang voor ontwikkelingslanden te hervormen. Zowel de VS als Europa bieden namelijk belastingvrije markttoegang voor producten uit de minst ontwikkelde landen. Het probleem is alleen dat beide handelsblokken totaal verschillende regels hanteren en dat het systeem eigenlijk voor verbetering vatbaar is. Zo bestaat de export vanuit ontwikkelingslanden naar de VS onder deze handelspreferenties vooral uit olie en vormen ingewikkelde herkomstregels vaak voor problemen voor bedrijven uit de minst ontwikkelde landen, die hun product op de Europese of Amerikaanse markt willen verkopen.

De TTIP zou een uitstekend forum zijn om de handelspreferenties voor de minst ontwikkelde landen te bespreken, te vereenvoudigen en misschien zelfs uit te breiden, zodat handel daadwerkelijk een krachtig middel kan zijn voor ontwikkeling. Het zou een eerste stap zijn in de richting van een nieuwe handelsagenda, die de belangen van ontwikkelingslanden daadwerkelijk zou meenemen in internationale handelsonderhandelingen: het zou de basis kunnen leggen voor een ontwikkelingsstrategie, waarin de potentie van handel voor armoedebestrijding en ontwikkeling ten volle benut zouden kunnen worden. Een minister voor ontwikkelingssamenwerking die dat weet te bewerkstelligen mag zichzelf daadwerkelijk de titel koning of koningin van de coherentie geven, een minister die dat negeert verdient maar een titel en dat is de koning of koningin van het eigen belang.

Stefan Verwer is directeur van media stichting lokaalmondiaal, uitgever van Vice Versa; het vakblad voor ontwikkelingssamenwerking.

Lees ook: TTIP toch niet zo gunstig voor ontwikkelingslanden