Ewald Engelen, hoogleraar Financiële Geografie aan de Universiteit van Amsterdam gaf op Lowlands een college over ongelijkheid naar aanleiding van het boek van de Franse econoom Thomas Pikkety: Capital in the 21st Century.  ‘Mensen onder de dertig zijn fucked’, is zijn boodschap. ‘Kapitalisme werkt niet voor jullie, alleen voor de rijkste 10 procent.’

Aan de hand van Pikkety’s boek legt Engelen uit waarom er iets serieus mis is met het kapitalisme en wat daar aan gedaan kan worden. ‘Pikkety zegt in zijn boek dat we ons bewegen in de richting van Patrimonial Capitalism zoals dat bestond aan het einde van de 19^e eeuw. De tijd van Jane Austen, waar de beste manier om rijk te worden was om te trouwen met een rijke bruidegom. Jongeren hebben de keuze uit investeren in onderwijs of trouwen met een rijke erfgenaam. Dat laatste is de beste strategie om rijk te worden.’

Kapitalisme werkt alleen voor de rijken

Pikkety’s boek staat vol met statistieken. Een daarvan laat zien dat vanaf 1914, de inkomens- en vermogensongelijkheden enorm zijn gekelderd. Vanaf 1970 zijn die ongelijkheden weer aan het stijgen, en lijken ze sterk op wat gebruikelijk was aan het einde van de 19^e eeuw.

Waarom is dit boek nu ineens een politieke hit, terwijl deze statistieken al jarenlang op internet te vinden zijn? ‘We komen er steeds meer achter dat het kapitalisme wel functioneert voor de rijken, maar niet voor ons. Met de rijken gaat het uitstekend, maar ondanks de welvaart gaat het een stuk minder goed met gewone huishoudens.’

De rijkste 10 procent bezit het merendeel van het vermogen. ‘Mensen onder de dertig zijn fucked. Ondanks dat deze generatie hoger is opgeleid dan ooit te voren zijn er weinig banen, studieschulden, lagere inkomens en is de toegang tot vermogen, bijvoorbeeld huisbezit, afgesneden. Capitalism isn’t working for you.’

‘Nederland is een belastingparadijs. Het bedrijfsleven draagt nauwelijks meer bij aan de fiscaliteit van het onderhoud van onze materiële en immateriële infrastructuur zoals educatie, gezondheidszorg en een goed werkende rechtstaat. In 2000 betaalde het grootbedrijf nog 12 procent van wat de schatkist op jaarbasis binnenkrijgt. In 2013 was dat nog 4 procent. Dat betekent dat het gat dat daar valt door ons opgebracht moet worden en dat is precies wat je in Nederland ziet de laatste jaren. De belastingtarieven op arbeid en consumptie zijn sinds 2008 steeds hoger geworden. Hierdoor is ongelijkheid ook in Nederland toegenomen.’

Jongeren moeten protesteren

Wat moet er nu gebeuren? Pikkety stelt een vermogensbelasting voor waardoor het verschil in rendement op arbeid en kapitaal is terug te brengen waardoor de ongelijkheid niet nog verder stijgt. Dit gaat nooit gebeuren volgens Engelen. ‘Als Nederland dit instelt vertrekken de rijken gewoon naar België, als België het instelt vertrekken ze naar Luxemburg, en ga zo maar door. Deze technische oplossing is een politiek onhaalbare oplossing.’

Wat dan wel? ‘De meerderheid van Nederlands protesteert niet tegen het huidige systeem omdat ze het te goed hebben. Ze hebben een hypotheek, zijn afgestudeerd en hebben een baan. Echter voor jongeren ligt het anders en de verandering zal dan ook van jullie moeten komen. Het is aan jullie om tegen de gevestigde machten te zeggen dat je het niet eens bent met de richting waarin het kapitalisme zich op dit moment begeeft.’ Engelen denkt niet dat jongeren dit via een politieke partij zullen doen. ‘Politieke partijen zijn er alleen maar voor politici. Jullie moeten zoeken naar alternatieve vormen van organisatie, op een manier waarop de machthebbers wel bang gaan worden. Het kapitalisme is niet alleen voor hun, het kan alleen politiek legitiem zijn als het ook voor ons is.’

Lowlands University wordt georganiseerd door Coolpolitics. Kijk hier het filmpje van het college.