Zaterdagavond 31 mei won Oranje met 1 – 0 van de Ghanese Black Stars tijdens een vriendschappelijke wedstrijd in de Kuip. Maar dat was niet het belangrijkste dat er die avond gebeurde in de thuisbasis van Feyenoord. De massaal aanwezige supporters brachten via Football for Water geld op voor schoon drinkwater, en de voormalig president van Ghana John Kufuor maakte met minister Ploumen de oprichting van de netwerkorganisatie Sanitation and Water for All definitief.

In het Feyenoordmuseum wentelen glinsterende bokalen langzaam rond. Vitrines langs de wanden tonen aan de hand van allerlei parafernalia de geschiedenis van Feyenoord en haar thuisbasis, de Kuip. Bordjes vertellen over legendarische spelers en herinneren de bezoeker tegelijkertijd aan andere hoogtepunten uit de wereldgeschiedenis in de tijd dat zij ‘Feyenoord dienden’. Rinus Israël (‘winnaar pur sang’), de Zweedse Ove Kindvall (‘zette Feyenoord op de kaart’) en Willem van Hanegem (‘eigenzinnige rasvoetballer’) beleefden hun gloriedagen ten tijde van de Praagse Lente, de hippiebeweging en de moord op Martin Luther King. Ondertussen vult de Kuip, enkele verdiepingen hoger, zich met 51.577 supporters. Het Oranje Legioen is op volle sterkte uitgerukt, maar ook de in Nederland wonende Ghanese gemeenschap is ruimschoots aanwezig om hun Black Stars toe te juichen.

Maar buiten het oog van het publiek vindt nog een gebeurtenis van historische betekenis plaats. Minister Ploumen zal een contract ondertekenen  om het secretariaat van Sanitation and Water for All (SWA) de komende twee jaar te financieren met anderhalf miljoen euro. SWA is een wereldwijd partnerschap van ngo’s, overheden, ontwikkelingsbanken en andere actoren die aan de ontwikkeling van water, sanitatie en hygiëne (kortweg WASH) werken. Om de onderlinge samenwerking en afstemming binnen de WASH-sector te verbeteren is politieke veteraan John Kufuor als voorzitter aangetrokken. Deze politieke veteraan is vooral bekend als de succesvolle president van Ghana die als eerste twee ambtstermijnen volmaakte. Deze zaterdag is hij er in eigen persoon bij.

Voetballers en supporters in actie voor water

Voetbal en water zijn zeer verschillende zaken, maar een gemeenschappelijkheid is dat mensen er massaal voor op de been te brengen zijn, zo blijkt zaterdagavond. De organisatie Football for Water heeft een speciaal nummer waar mensen naar kunnen sms’en om te doneren voor WASH. Het publiek wordt opgeroepen dat bij elke Nederlandse wedstrijd te doen. Joke Brandt, plaatsvervangend directeur van UNICEF International, is opgetogen over de kruisbestuiving met de voetbalwereld: ‘Ik geloof heel sterk in die samenwerking. Het mobiliseert mensen en het is goed voor de bewustwording rond het belang van schoon drinkwater.’

De aandacht voor schoon water is niet voor niets: ondanks alle optimistische berichten over opkomende economieën wereldwijd is toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen voor een miljard mensen nog steeds geen gegeven. Volgens de VN sterven er dagelijks nog twee- tot vierduizend kinderen door vervuild drinkwater en gebrekkige hygiëne. De gezondheidseffecten van slecht water – zoals diarree – zijn een humanitair probleem, maar hebben ook een aanzienlijk negatief effect op de economische ontwikkeling van landen. Redenen genoeg voor minister Ploumen om in navolging van haar voorganger Ben Knapen  WASH tot een van de speerpunten van haar beleid te maken. De komende vier jaar zal Nederland hier jaarlijks 100 miljoen in investeren.

‘WASH moet hoger op de politieke agenda’

Maar met het grote aantal actoren in het wereldwijde WASH-werkveld gaat samenwerking niet altijd van een leien dakje. Soms wordt er langs elkaar heen gewerkt, op andere momenten legt WASH het af tegen andere beleidsterreinen.Uit deze realiteit is het idee van SWA ontstaan: een netwerkorganisatie die gaat zorgen dat WASH hoger op de prioriteitenlijst komt bij overheden, dat  beleidsagenda’s op elkaar worden afgestemd, maar vooral: dat overheden zich houden aan de door henzelf opgestelde doelstellingen en afspraken. In de discussie waar het idee van SWA uit voortkwam klonk het dat donorlanden de investeringsstroom niet altijd kunnen of willen volhouden en dat ontvangende landen niet altijd in staat zijn om resultaten duidelijk te rapporteren. Is er in de relatie tussen WASH-actoren een vertrouwensprobleem? ‘Zo eenduidig ligt het niet,’ zegt Andy Palmen, Director Partnership Development bij Simavi. Zijn organisatie is een actieve speler op het terrein van WASH. ‘Dat donor- en partnerlanden hun verplichtingen niet nakomen heeft niet altijd met hun onderlinge relatie te maken, maar vaker met binnenlandse ontwikkelingen, zoals bezuinigingen. Het initiatief voor WASH-beleid ligt niet bij één kant. Overheden en hun partners moeten gezamenlijk optrekken.’

Voetbalcoryfee Michael van Praag (voormalig voorzitter Ajax, huidig voorzitter KNVB) en minister Ploumen heten hun gasten van harte welkom. In de zaal zitten oud-president Kufuor, maar ook de Ghanese Minister van Buitenlandse Zaken Hanna Tetteh was aanwezig. Eerder die dag sprak ze met minister Timmermans over de politieke stand van zaken in West-Afrika. De zaal is verder gevuld met een bont gezelschap van voetballers, KNVB-medewerkers, ambtenaren en ngo-medewerkers. Van Praag benadrukt de verbindende kracht van het voetbal en de potentie ervan om mensen op de been te krijgen voor een goede zaak. Minister Ploumen legt vervolgens met een kwinkslag de nadruk op de Nederlandse expertise in beide zaken. ‘Nederlandse voetbalcoaches en waterexperts komen overal ter wereld terecht om hun kennis te delen.’

Ook kersverse SWA-voorzitter Kufuor doet een duit in het zakje: ‘Nederland is een kampioen in voetbal en in water. Veel landen in Afrika hebben al kunnen profiteren van de Nederlandse techniek en gulheid op dat vlak. Ik spreek mijn dank uit voor de Nederlandse steun. Het laat zien dat Nederland toegewijd is aan de allerarmsten.’

Een voorzitter met politiek lef

Oud-Feyenoorder Pierre van Hooijdonk mocht nog een voorspelling doen. Ondanks een boude voorspelling door Kufuor orakelt Van Hooijdonk dat het 1-0 voor Nederland zal worden. ‘Het wordt 3-0, dat weet hij zelf ook,’ bromt een Amsterdamse advocaat van Ghanese origine. Van Hooijdonk krijgt gelijk: een doelpunt door Van Persie in de eerste vijf minuten zorgt ervoor dat Oranje met een morele opsteker naar Brazilië kan gaan. In de rust van de voetbalwedstrijd vindt de ondertekening van het contract plaats in een kleine ruimte zonder al te veel vertoon. Joke Brandt, plaatsvervangend directeur bij UNICEF, en minister Ploumen tekenen het contract, met een tevreden toekijkende Kufuor naast hen. Het SWA-secretariaat komt te werken onder de vleugels van UNICEF.

Wat maakt Kufuor een geschikte voorzitter van SWA? ‘Ik wil zorgen dat er meer politieke wil komt om op dit beleidsterrein resultaat te boeken. Nationale en lokale overheden, maar ook de private sector moeten op één lijn worden gebracht voor dit onderwerp,’ reageert Kufuor.De oud-president brengt een groot netwerk en politiek gewicht mee in zijn voorzitterschap. Ook Palmen heeft grote verwachtingen. ‘Meneer Kufuor is een onomstreden toppoliticus. Door zijn goede reputatie gaan er veel deuren voor hem open. Ghana doet het ook steeds beter op het gebied van WASH, dus hij heeft ook voeling met het onderwerp.’ Maar behalve een goede reputatie is een dosis taboedoorbrekend lef ook belangrijk. ‘Er zijn nog veel taboes te slechten rondom WASH. Over het belang van schoon drinkwater is iedereen het eens, maar dit onderwerp heeft ook heel veel te maken met poep, plas en menstruatie. Die onderwerpen blijven op de achtergrond omdat veel politici het lastig vinden om daar vrijuit over te spreken. Kufuor durft dat wel.’