Hoe reageer je als je lokale partner opeens 39 kinderen bij 8 vrouwen blijkt te hebben? Yvonne van der Pol merkte hoe in de groep ontwikkelingswerkers een opeenstapeling van misverstanden volgde, gebaseerd op volledig andere denkwijzen. ‘Hoe open-minded iedereen zichzelf altijd achtte, dat konden ze nu voor zichzelf niet meer volhouden.’

‘Hoeveel kinderen heb je?’ Uitpuffend van de hitte tijdens het werkbezoek aan een micro-kredietorganisatie stonden we wat na te praten onder het dichte bladerdek. Ik hoorde ineens dat aan onze lokale contactpersoon werd gevraagd hoeveel kinderen hij had. ‘Dat vertel ik jullie vanavond.’ Dit toch wel geheimzinnige antwoord had plotseling alle aandacht en leidde in de groep meteen tot speculaties. Vermoedelijk had hij veel kinderen; en vast meer dan één vrouw.

Een speld horen vallen

Bij het avondeten passeerden de projecten van de dag de revue, voordat we bij het punt aankwamen waar iedereen het meest nieuwsgierig naar was: het kindertal van onze nieuwe vriend. Hij wond er geen doekjes om: ‘Ik heb 39 kinderen bij 8 vrouwen’. Als je een speld kon horen vallen, dan was het wel op dit moment. Direct gevolgd door ‘Oh’, ‘Ah’ en wat ongemakkelijk gelach. Veel kinderen en meerdere vrouwen hadden de westerse aanwezigen wel verwacht, maar niet in deze orde van grootte. En dat bleek direct in de dialoog die daarop ontstond.

Of hij al zijn kinderen kende? Deze bepaald niet onbevooroordeelde vraag werd lankmoedig met een ‘Ja, natuurlijk’ beantwoord. Hij had een heel goede band met al zijn kinderen. De oudste was inmiddels al boven de veertig terwijl de jongste net drie was. Hij had ook kleinkinderen waar hij gek op was. Maar hiermee namen de aanwezigen geen genoegen. Dat bedoelden ze niet! Natuurlijk kende hij hun namen en vond hij ze leuk, maar opvoeden behelsde wel iets meer dan dat. Wat als er problemen zijn, was er dan een zodanige vertrouwensband dat ze naar hem toekwamen? Ook daarin kon hij hen gerust stellen. Uiteraard komen ze naar hem toe, hij is hun vader. Ze bespraken alles wat nodig was en dat liep met al z’n kinderen uitstekend. Daar was hij zeer content over. De Westerlingen knikten beleefd, maar je zag en voelde aan alles dat ze er het hunne van dachten.

De logica vinden

Interessant was dat de man een wedervraag had: Of de groep het erover eens was dat de vrouw de machtigste van het stel is. Zij spreekt immers het beslissende woord over wie de vader van een baby is? De vraag werd eerst niet helemaal begrepen, en later eigenlijk nog niet. Want het is toch logisch dat als een man en vrouw getrouwd zijn, dat hij de vader is? In een rijtjeshuis waar een kerngezin woont, wellicht wel. Maar voor een situatie waar polygamie de norm is, waar vrouwen in hun eigen huis op hun eigen land wonen en mannen zo nu en dan passeren, geldt dus dat alleen de vrouw echt weet wie de vader van haar baby is. De macht van vaderschap ligt in de handen van de vrouw. Die logica ging er niet in.

Er werden inmiddels grapjes gemaakt over mannen, vrouwen, kinderen en melkboeren. Maar van een dialoog was al lang geen sprake meer. Het werd een opeenstapeling van misverstanden gebaseerd op volledig andere denkwijzen. Het was misschien niet eens het volledig andere persoonlijke leven dat zoveel los maakte, maar eerder de eigen overtuigingen en het zelfbeeld waar aan gemorreld werd. Ineens zag men zichzelf hier zitten, in de tropennacht, aan een tafel met een man die 8 vrouwen en 39 kinderen had. Hoe open-minded iedereen zichzelf altijd achtte, dat konden ze nu voor zichzelf niet meer volhouden. Dit was toch wel een beetje té! Ze zagen zich geconfronteerd met hun diepgewortelde meningen en oordelen, vanuit hun westerse etnocentrische perspectief.

Durven toegeven

Als we dit nu eens extrapoleren naar ons werkveld: vinden we niet veel vaker dan we durven toe te geven dat onze manier van doen net wat beter is? Dat ons denken toch verder ontwikkeld is? Waarschijnlijk wel. En let wel, ik veroordeel hier niemand om, want dit is het meest menselijk gedrag dat er is. We kunnen bijna niet anders dan ons eigen denken en doen voorop plaatsen. Maar wat we wel kunnen is hier heel alert op zijn en bij onszelf ingrijpen als we in een misverstandenspiraal terecht komen in plaats van een echte dialoog aangaan. Hoe moeilijk dat ook is.