Europarlementariër Judith Sargentini van GroenLinks mocht gisteren een prijs in ontvangst nemen omdat haar partij volgens de Foundation Max van der Stoel het meeste eerlijke verkiezingsprogramma heeft voor de aankomende Europese verkiezingen. Ze werd gevolgd door PvdA en SP op een gedeelde tweede plaats.

Gisteren presenteerde de Foundation Max van der Stoel de FairKiezingswijzer 2014. In deze wijzer zijn de Europese verkiezingsprogramma’s voor de periode 2015 – 2019 van alle Nederlandse politieke partijen onder de loep genomen en met een puntensysteem gerangschikt op hoe fair ze zijn. Het leidende principe is in hoeverre de partijen rekening houden met de consequenties van beleid voor ontwikkelingslanden.

Directeur Arjen Berkvens van Foundation Max van der Stoel spreekt in een zaaltje in Nieuwspoort enkele tientallen aanwezigen toe, onder wie vijf kandidaat-europarlementariërs, over de filosofie achter de stichting en haar FairKiezingswijzer. ‘Het gaat niet alleen om de klassieke hulpthema’s. We hebben bijvoorbeeld ook gekeken naar de impact van belastingen en internationale handel voor ontwikkelingslanden. Dat zijn beleidsterreinen waarop de Europese Unie een belangrijk verschil kan maken, maar dat gebeurt nog veel te weinig.’

Waardering op basis van beloftes

De resultaten van de FairKiezingswijzer laten een vrij bekend patroon zien voor wie de Nederlandse politiek volgt. Op het thema handel staan vooral de linkse en christelijke partijen een duurzame koers voor: zij vinden het belangrijk dat er in internationaal handelsbeleid rekening wordt gehouden met de belangen van arme landen.

De VVD en de PVV springen er ook uit, maar ‘in negatieve zin’, volgens Berkvens. Deze partijen besteden vooral aandacht aan de Nederlandse handelsbelangen. Zo verwijst de VVD naar handelsbeleid als een ‘breekijzer’ om de internationale markten toegankelijk te maken voor Europese burgers en bedrijven. Die houding komt de partij op een minpunt te staan. De PvdA daarentegen wil mensenrechtenclausules in handelsverdragen opnemen en zorgen dat de onderhandelingspositie van ontwikkelingslanden niet wordt ondermijnd. Dit standpunt wordt door de FairKiezingswijzer beloond met een ‘zeer goede’ waardering.

GroenLinks is de eerlijke aanvoerder

GroenLinks is de enige partij met de waardering ‘zeer goed’ op alle punten. Deze waardering levert de partij een prijs op van de Foundation Max van der Stoel. Europarlementariër Judith Sargentini reageerde daarop: ‘Je moet in elk dossier nadenken over wat het voor een ander betekent.’ Berkvens ziet hierin ook een verschuiving wat de positie van PvdA en SP betreft. ‘Beleidscoherentie is veel prominenter geworden in hun programma’s.’ Daarmee hebben deze partijen dan ook hun tweede plaats in het programma verdiend.

De vertegenwoordigers van de politieke partijen mochten daarop hun belangrijkste ambities bekend maken voor het voeren van eerlijk beleid in de komende jaren. Sargentini trapte af: ‘Belastingontwijking is een cruciaal onderwerp. Een Duitse collega van mij zei het laatst zo: “dat is iets waar veel mensen dood aan gaan.” Het klopt, er verdwijnt jaarlijks meer dan 50 miljard uit Afrika aan niet-betaalde belastingen.’ GroenLinks wil een plan doorzetten om een Europees register op te zetten waarin zichtbaar is wie belang heeft in welk bedrijf, en waar dat bedrijf gevestigd is. ‘Dat moet tot op de persoon nauwkeurig. Dan komen we er in Nederland niet meer mee weg dat we verbaasd zijn over het feit dat de zoon van Janoekovitsj hier vele miljoenen onderbrengt in een trust fund.’

SP-vertegenwoordiger Eric Smaling is ‘trots’ op de uitslag van zijn partij. Belastingontwijking door multinationals is voor zijn partij ook een belangrijk issue, maar ook van vrijhandelsverdragen zoals de European Partnership Agreements gaat bij Smaling ‘het bloed sneller stromen’. ‘Op die wijze vrijhandel bedrijven is geen manier om met je buren om te gaan’, aldus Smaling.

De vertegenwoordiger van D66 reflecteert op zijn jeugd in zijn geboorteland Suriname. ‘Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat de klassieke ontwikkelingssamenwerking meer kwaad dan goed doet. We moeten stoppen met andere landen te vertellen hoe ze het moeten doen, en meer gaan samenwerken. D66 zet daarbij in op het belang van handel.’ Het is een standpunt dat past in het gematigde liberalisme dat D66 kenmerkt. Ook sluit zijn standpunt aan bij de huidige tijdgeest, waarin men steeds meer kijkt naar andere manieren dan klassieke hulp om ontwikkeling te stimuleren. De FairKiezingswijzer looft het idee van D66 om handelsbarrières weg te nemen, maar vindt dat de partij nog te weinig concrete visie heeft over hoe handel ten goede kan komen aan ontwikkelingslanden.

‘Voor zeven ton gaan we elkaar toch niet de tent uitvechten?’

Judith Sargentini verduidelijkt tijdens de borrel desgevraagd nog maar eens haar standpunt aangaande eerlijke belastingen. ‘Starbucks wijkt nu uit naar Londen met haar fiscale holding. Nederland loopt daardoor zeven ton belastinggeld mis, maar dat stelt echt niets voor. Het principe moet zijn dat je belasting betaalt in het land waar je winst maakt. Anders krijg je een race to the bottom waarin alle landen proberen elkaar af te troeven met lage belastingen. Het is niet normaal dat een bedrijf als Starbucks maar zeven ton betaalt over de winst die het maakt. We gaan elkaar in Europa toch niet de tent uitvechten over zo’n bedrag?’