In haar column in het februari nummer van Vice Versa reflecteert Brigitte Mugiraneza op het beeldvormingsvraagstuk. ‘De eenzijdige vertegenwoordiging van Afrika belemmert niet alleen de internationale interventies en maakt bedrijven terughoudend om te investeren in het continent, maar het belemmert uiteraard ook het begrip voor elkaar.’

Toen het nog op televisie was, keek ik nieuwsgierig naar Groeten uit de Rimboe. Een zogenaamde reality-serie waarin Nederlanders een paar weken doorbrachten bij ‘primitieve’ Afrikaanse stammen. Een Haagse familie bijvoorbeeld bezocht de Himba’s in Namibië. De cultuurschok werd door een vergrootglas vertoond – goed voor de kijkcijfers en een interessant gespreksonderwerp op het werk de volgende dag. Maar uiteindelijk kwamen de Nederlandse kijkers door de gemanipuleerde beelden bedrogen uit.

Deze eenzijdige beelden komen, zoals we weten, ook vaak voor in ontwikkelingscampagnes. Zielige verhalen van Afrikaanse kinderen versterken het prestige van wie de ‘slachtoffers’ helpt en rechtvaardigen donaties. Elk volk in Afrika is voor de gemiddelde Nederlander bovendien hetzelfde. In de trant van het Kinderen voor Kinderen-liedje: ‘Een kind onder de evenaar is meestal maar een bedelaar.’ Dergelijke beelden helpen mensen volgens mij om uit te stijgen boven de beperkingen van het eigen bestaan. Laatst hoorde ik over een fotoreportage waarop Afrikaanse kinderen die besmet waren met hiv, bestrooid werden met bloemen. Iets dergelijks heb ik bij het Emma Kinderziekenhuis nog nooit gezien gebeuren. (Afrikanen lachen intussen om Nederlandse kinderen die denken dat melk uit de supermarkt komt, en ngo-medewerkers die zich niet realiseren dat zij alleen te horen krijgen wat ze willen horen. Wie is nu primitief of gek?)

Onlangs las ik op Facebook een aankondiging van een ontwikkelingsjournaliste die verhalen van verkrachte meisjes uit Sierra Leone wilde publiceren. Ik vroeg of zij en haar organisatie deze meisjes had betaald voor hun verhalen. Natuurlijk niet, vond ze, want deze meisjes hadden hun verhalen uit vrije wil verteld. Ze hebben echter geen inspraak gehad over wat er over hen geschreven is of de manier waarop zij aan de buitenwereld zijn gepresenteerd. Dat vind ik gelijk staan aan het schaden van mensenrechten. Dergelijke beelden van de vreemde ‘ander’ worden puur gebruikt om ons superieur te laten voelen en hebben het niets te maken met wie we pretenderen te helpen. Zij zijn gewoon onze bronnen van inkomsten, meer niet. Deze eenzijdige vertegenwoordiging van Afrika belemmert niet alleen de internationale interventies en maakt bedrijven terughoudend om te investeren in het continent, maar het belemmert uiteraard ook het begrip voor elkaar.

Wat vinden Afrikanen eigenlijk die in ons prachtige land bezoeken? Ik hoor vaak dat wij asociaal zijn en individualistisch, dat we te druk zijn met onze smartphone om bijvoorbeeld met elkaar praten in het openbaar vervoer. Ach ja, naar elkaar te kijken is tegenwoordig ook ‘sociale verkrachting’.

Nederland heeft de positie van vrouwen op economisch gebied hoog op de kaart weten te zetten, maar op sociaal vlak kunnen Nederlandse vrouwen volgens mij nog veel van de zuidelijke vrouwen leren. Zo krijgt een Nederlandse vrouw in een café niet snel een drankje aangeboden, want: ‘Ik kan het zelf betalen, hoor’. Menen wij dat man en vrouw exact hetzelfde zijn? Het lijkt me een onnozel idee. Door deze onnatuurlijke ontwikkelingen zijn Nederlandse mannen ook niet sociaal vooruitgegaan. De norm is ‘doe normaal, dan doe je al gek genoeg’. Gek doen mag op Koningsdag of met WK, en dat betekent vooral: veel drinken. Als je vrouwen met hetzelfde gemak aanspreekt als in Afrika gebeurt, geven ze je de indruk dat je opdringerig bent. Terwijl ze het tegelijkertijd best leuk vinden dat ze eens aandacht krijgen.

Vind je het gek dat bijna veertig procent van de Nederlandse bevolking zich eenzaam voelt? Frappant is dat elk jaar in Nederland een dergelijk onderzoek plaatsvindt, maar dat de resultaten amper wordt opgepakt in de media. Ze passen niet in ons zelfbeeld.

Deze column verscheen 27 februari in de Vice Versa. Direct de columns lezen? Neem dan nu een abonnement op Vice Versa!