Nieuwe week, nieuwe kansen voor het Reframing panel. Deze week is het aan Adriaan Kauffmann, Klaas van Mill, Selma Zijlstra, Judith Madigan, particulier initiatiefnemer Gerda Ikele en student Nita Melessen om te bepalen hoe de campagne van de week past binnen de discussie van het Reframing the Message? debat. De campagne die deze week wordt besproken is de actie van Serious Request 2013 ‘let’s clean this shit up.’

Met de campagne “Let’s clean this shit up” vroeg 3FM tijdens Serious Request 2013 in de week voor kerst aandacht voor de 800.000 kinderen die jaarlijks sterven door diarree. De drie DJ’s Giel, Paul en Coen sloten zich voor zes dagen op in het Glazen huis in Leeuwarden en maakten daar 24 uur per dag live radio. Voor sponsorgeld draaide de dj’s verzoeknummers en informeerden zij het publiek over de noodzaak van de actie. Eric Corton maakte voor deze editie verschillende reportages in Burundi. Met de actie zamelde 3FM geld in voor het Rode Kruis, in totaal een recordbedrag van: € 12302737.-

Adriaan Kauffmann (PI-wijzer) ‘Zit er meer in of is 3FM Serious Request al geweldig zoals het is?’

‘De 3FM Serious Request campagne… Waar te beginnen? Ontwikkelingssamenwerking (OS) is als heilig huisje de afgelopen jaren gepolitiseerd. (Re)Framing vanuit OS is een antwoord hierop. Maar, het lijkt er op dat 3FM Serious Request, gezien de massale betrokkenheid, een nog niet gepolitiseerde solidariteitssnaar weet te raken in Nederland. Tijdens de actie heb ik een aantal dagen op twitter #sr13 gevolgd. Benieuwd naar hoe men zich uitte. Geen kritische vragen en zeer weinig tot geen cynisme gezien. Wel een oneindige timeline vol met steunbetuigingen en solidariteitsgevoelens.

De verwachting is wellicht dat aandacht wordt gegeven aan populaire rampen, maar de actie richt zich juist op vergeten rampen. Afgelopen jaar de gevolgen van diarree. Het viel me wel op dat de DJ’s zelf niet altijd leken te begrijpen dat de zo voor de hand liggende oplossingen (zeep, veilig drinkwater en latrines) niet toegepast worden door de mensen daar. Maar, laten we het feestje niet verstoren met moeilijke vragen. Geen journalist die er ook naar vraagt. We halen 12 miljoen op, dát is pas belangrijk. Eric Corton geeft rondom zijn reportages vaak aan dat ze niet het gehele armoedeprobleem kunnen oplossen, maar dat ze het leed van een specifieke groep rondom een specifiek probleem willen verzachten. De pleister in het logo is daarom ook goed gekozen.

Maar, met zo’n bereik (12,3 miljoen luisteraars) zou het geweldig zijn als er ook aandacht wordt gegeven aan de onderliggende oorzaken van de armoede, de welvaartsverdeling, toegang tot voorzieningen en markten, etcetera. Aan de andere kant wordt het dan misschien te politiek en plaatsen ze zich buitenspel als publieke zender. De vraag die bij mij blijft hangen is: zit er meer in of is 3FM Serious Request al geweldig zoals het is?’

Judith Madigan (BrandOutLoud): ‘Hoe geweldig ook, ik kan dit niet los zien van zekere mate van leegheid en vluchtigheid’

‘Het is bewonderenswaardig hoe 3FM Serious Request het elk jaar voor elkaar krijgt: binnen zo’n korte tijd zoveel aandacht en geld voor “een stille ramp”. Als het gaat om de hele mix van communicatiemiddelen ben ik het roerend eens met Frits Spangenberg: alles klopt! De grafische vormgeving, ‘tone of voice’, de beelden van Corton uit Afrika etc. Het is jong, fris en hip. Hoe geweldig ook, ik kan dit niet los zien van zekere mate van leegheid en vluchtigheid. Dit jaar werd ruim 12 miljoen euro opgehaald. Een week later ging bijna het zesvoudige de lucht in aan vuurwerk. Hoe bizar is dat?

In deze hele campagne draait het om de beleving van de doelgroep. Samen in actie komen. Zelfs de allerkleinsten legen hun spaarpot bij het gazen huis. Wat is hun motivatie? Gaat het hen om die kinderen in Afrika? Of is het gewoon stoer om mee te doen? En dan de DJs, die als helden worden onthaald in het laatste uur van de actie. Alsof het een triomftocht van de Romeinen is. Is het daarmee slecht? Nee. Maar de campagne draagt niet bij aan een ander beeld van ontwikkelingssamenwerking. Het blijft binnen het bestaande frame. Sterker nog, het lijkt bijna op een ‘BandAid’ alleen dan zonder de zielige beelden. Maar wel met een stoere en geloofwaardige Corton als ambassadeur, die uitstekend de ervaringen en emoties weet over te brengen.’

Selma Zijlstra (Vice Versa) ‘Een specifiek soort solidariteit dat weinig met eerlijke globalisering of ontwikkelingssamenwerking te maken heeft’

‘Het was leuk te zien hoe iedereen zich mobiliseerde en acties bedacht om geld op te halen. Ik denk ook niet dat het probleem veel ingewikkelder zou moeten worden uitgelegd, of dat het thema te ‘aaibaar’ is: het doel van het Rode Kruis leek me een goed doel en geschikt om mensen voor te mobiliseren. De effecten en de solidariteitsgevoelens moeten ook weer niet overdreven worden. Op bezoek bij mijn ouders in Friesland hoorde in de plaatselijke supermarkt de kassamedewerkers naar elkaar roepen, ‘Gjist do ek nei Ljouwert?’ (vertaling: Ga jij ook naar Leeuwarden), compleet met welke jongens ze een date hadden die avond en met welke vriendenclub ze het feestje zouden vieren. Daar is helemaal niets mis mee en het is prima als er op die manier geld binnengehaald wordt. Maar als vervolgens een van de DJ’s in tranen uitroept ‘Ik heb zoveel respect voor jullie want jullie staan hier voor al die kinderen die doodgaan aan diarree!’, dan lijkt me dat erg overdreven. Ook de uitspraak van Giel Beelen ‘F*ck de cynisten, we kunnen Afrika redden!’ lijkt wel weer erg sterk op een soort Superman-achtig gevoel waarvan ik dacht dat dat inmiddels wel eens afgeschud was (goed: ze hadden zes dagen niet gegeten en weinig geslapen, dus misschien moet je hen dat ook niet aanrekenen). Daarnaast is er een kans gemist om ontwikkelingssamenwerking in z’n geheel in een beter daglicht te stellen. Zo vertelde Beelen dat de Serious Request/Rode Kruis manier van ontwikkelingssamenwerking ànders is, ‘niet zomaar geld geven’ – alsof andere organisaties of overheden dat wel doen. Op die momenten gaat het wel erg jeuken.

Vooral als je bedenkt dat onder de mensen die op het plein stonden, ongetwijfeld ook mensen staan die voor bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking zijn. Betrokkenheid bij eerlijke globalisering en ontwikkelingssamenwerking is daarom iets anders dan wat we zagen bij Serious Request. Serious Request speelt denk ik in op een heel specifiek soort solidariteitsgevoel, gecombineerd met tal van factoren als erbij willen horen, gezelligheid, heldenverering, kerst-en saamhorigheidsgevoel. Daarbij speelt ook mee dat mensen in Nederland een stukje symboliek en saamhorigheid missen waardoor men het prettig vind om ergens deel van uit te maken. De mobilisatie van Serious Request heeft misschien wel sterke overeenkomsten met volks’hypes’ zoals de WK-kampioenschappen of de Live Passion in Rotterdam of het ‘Elfstedengevoel’. Dat hoeft niet erg te zijn, maar ik betwijfel of er uit dit type mobilisatie langdurige betrokkenheid bij armoedebestrijding of onrecht in de wereld voortkomt.

Maar misschien moeten we er uiteindelijk niet te ingewikkeld over doen – het is leuk dat er met dergelijke acties zoveel geld kan worden opgehaald. Laat ze de komende jaren dus maar opnieuw deze feestjes bouwen en misschien kan er op de een of andere manier de kans gepakt worden om onder zoveel gewillige aandacht van het grote publiek, ontwikkelingssamenwerking als geheel in een positiever daglicht te stellen.’

Klaas van Mill (Wilde Ganzen): ‘Hopelijk leidt deze formule tot langdurige, diepere betrokkenheid’

‘Serious Request heeft bereikt dat rond Kerstmis mensen in Nederland zich massaal inzetten voor een betere wereld. De afgelopen jaren heeft men het concept knap neergezet en het Nederlandse publiek, inclusief jongeren, weten  te betrekken bij de fondsenwervende acties.  Geweldig hoeveel mensen er elk jaar weer gemobiliseerd worden om dit spektakel mogelijk te maken, om geld in te zamelen en even stil te staan bij de verhoudingen in de wereld.

Hopelijk leidt deze formule, gebaseerd op het charity frame, tot langdurige, diepere betrokkenheid bij armoedebestrijding. Het lijkt mij een mooie uitdaging om in de toekomst tijdens de fondsenwervende acties ook te laten zien wat de impact is geweest van de actie van het jaar daarvoor. Daarnaast zou het mijns inziens goed zijn de mensen waarover het gaat, meer een podium te bieden om de situatie nog dichter bij te halen en op basis van gelijkwaardigheid en sociale  gerechtigheid te zorgen voor structurele verandering van de internationale situatie. Met het uiteindelijke doel de empowerment en zelfredzaamheid van de mensen in Afrika.’

Gerda Ikele (Stichting Bambale): ‘Het zou goed zijn te laten zien welke doelen er zijn bereikt’ 

‘De emotie die in deze campagne wordt aangesproken is vooral het saamhorigheidsgevoel. Er wordt gezamenlijk zo veel mogelijk geld ingezameld  voor het uitgekozen doel. Dit heeft als effect dat men elk jaar  het bedrag van het jaar daarvoor weer wil overtreffen. Het moment waarop de actie wordt gehouden: de kerstperiode, versterkt dit gevoel, wat een positieve invloed heeft op het doneergedrag van het publiek.De luisteraars worden bij het doel betrokken door de filmpjes van Eric Corton en door de live radio uitzendingen die ook op televisie te volgen zijn. De mensen die zij bereiken zijn vooral jongeren en dan met name jongeren uit de stad en omstreken waar het Glazen Huis zich bevindt. Ook is het voor bedrijven uit de regio erg aantrekkelijk hun naam genoemd te hebben tijdens de uitzendingen en ook zij doneren gul.

Ik ben nog niet helemaal overtuigd van de daadwerkelijke aandacht die het eigenlijke probleem krijgt. Of dit door de actie ook voldoende in beeld gebracht wordt en of er na de actie nog voldoende aandacht aan het probleem geschonken wordt. Omdat er jaarlijks opnieuw aandacht wordt gegeven aan de voorafgaande actie, zou het goed zijn te laten zien welke doelen er bereikt zijn en of er ook daadwerkelijk vooruitgang is geboekt. Al met al is het een campagne die in ieder geval veel mensen bereikt en veel geld oplevert.’

Nita Melessen (student aan de Vrije Universiteit Amsterdam): ‘Sterker dan ooit voelde ik de Serious Request fever.’

‘Vol enthousiasme sprong ik op kerstavond mee op de opzwepende klanken van ‘tsunami’ en met behulp van drie hongerige 3fm dj’s, een trotse Eric Corton, het Rode Kruis en enkele duizenden anderen deden we letterlijk Leeuwarden op zijn grondvesten schudden. Het record geldbedrag schitterde ons toe vanaf het podium. Het plein werd gegrepen door een sterk euforisch gevoel van saamhorigheid. Een week lang hadden we ons samen ingezet voor de bestrijding van kindersterfte door diarree wereldwijd. Dat is naar mijn idee de kracht van de Serious Request campagne; de verbondenheid die het elk jaar in heel Nederland maar ook specifiek in een bepaald deel van het land creëert. Wij allen tezamen één week knallen tegen onrecht wereldwijd.

Geboren in Friesland was het dit jaar voor mij een thuiswedstrijd met in Leeuwarden het epicentrum. Sterker dan ooit voelde ik en mijn buren de Serious Request fever. De opbrengst van het jaar er voor in Enschede overtreffen werd onze ambitie. Puur altruïstisch is Serious Request voor de meesten niet, want het Serious Request circus biedt vele aanlokkelijkheden; de optredens, de kans om beroemdheden te ontmoeten, je eigen plaat te horen op de radio, etc. Toch is de verbondenheid die Serious Request campagne met zich mee brengt niet te onderschatten. Zeker niet met een opbrengst van 12.302.737 euro.’