Brenda Bartelink is als onderzoeker al een aantal jaar geïnteresseerd in hoe maatschappelijke organisaties in Nederland en in Afrikaanse landen zich bezig houden met seksualiteit. En dan komt het voor dat je last krijgt van beroepsdeformatie.  Daarom ‘googelde’ ze onlangs op de woorden seks en relaties. Dat bracht haar een heel andere wereld, namelijk die van de dating sites binnen. Maar die ervaring is een goede aanleiding om het onderwerp seksueel plezier en Afrikaanse pinksterkerken eens verder te verkennen, want dat levert interessante inzichten op waar ontwikkelingsorganisaties die zich inzetten voor seksuele gezondheid en rechten in Afrika wat aan kunnen hebben.

Ik typte de woorden onnadenkend in. Seks had betrekking op seksuele voorlichting, terwijl ik bij het woord relatie vooral doelde op de relaties tussen ontwikkelingsorganisaties in Europa en Afrika.  En zo kwam ik terecht bij een column over de tien geboden van casual seks. De column was vooral bedoeld voor vrouwen, omdat zij vaak de dupe worden van vrijblijvende seksuele contacten. Die eindigen in bergen tranen en spijt, aldus de schrijver van de column. Tien oplossingen zijn geboden, die vooral neerkomen  op twee dingen: vergroot je plezier en voorkom elke vorm van emotionele binding. Er zijn weinig taboes rondom seksualiteit in Nederland, althans zo lijkt het op het internet.

Ik bezocht ook nog een andere pagina. Die van Radio Netherlands World Wide die onlangs nog een prijs ontving omdat ze met haar programma Love Matters succesvol taboes weet te doorbreken rondom seksualiteit in landen als Kenia en India. Op de aansprekende websites wordt het open praten over seksualiteit in de praktijk gebracht in een aantrekkelijke visuele vorm. Nederlandse organisaties houden zich dus ook bezig met het doorbreken van taboes rondom seksualiteit in ontwikkelingslanden.

Pinksterkerken

Afgelopen week organiseerde ik een bijeenkomst waarin onderzoeker Rijk van Dijk, sinds kort hoogleraar religie en seksualiteit aan de Universiteit van Amsterdam, vertelde dat er in Afrikaanse pinksterkerken steeds opener wordt gesproken over seksualiteit. In Nederland associëren we deze kerken vaak met een sterk conservatieve moraal rondom seksualiteit. Maar dat blijkt een vooroordeel dat maar ten dele klopt. Het traditionele kerngezin, man, vrouw en kinderen, is enorm belangrijk en wordt actief gepromoot. Seks hoort in het huwelijk en niet daarbuiten. Maar de pinksterbeweging is dynamisch.  Er gebeurt veel en er is veel bespreekbaar. Ook rondom thema’s als gender en seksualiteit, waar Nederlandse ontwikkelingsorganisaties zich actief voor inzetten.

Pinksterkerken zijn zeer aantrekkelijk voor jongeren en vrouwen. Juist de strikte seksuele moraal geeft jongeren de kans zich af te zetten tegen oudere generaties en de traditionele culturele instituties en verwachtingen die zij hebben van jongeren. Jongeren claimen dus autonomie. Dat geldt ook voor vrouwen, zij het op een andere manier. Het ideaal van mannelijkheid dat door deze kerken wordt voorgestaan, geeft vrouwen onderhandelingsruimte. Zij willen zelf hun partner kiezen en verwachten van deze partner ook dat hij trouw is en voor zijn gezin zorgt. De strikte seksuele moraal binnen de pinksterkerken is dus ook emanciperend. Maar hoe zit het dan met die taboes?

Aangezet door de impact van HIV/aids, zijn kerken zich actiever gaan uitspreken rondom seksualiteit. Dit doen ze op de preekstoel, maar ook in huwelijkscursussen en counseling.  Dit heeft niet alleen openheid gecreëerd rondom seksualiteit binnen kerken, seksualiteit wordt ook steeds vaker besproken als iets wat gaat over genieten en plezier. ‘Vergroot je plezier’, is dus ook de boodschap van een leider van een pinksterkerk. Uit opvallende hoek toch?

Openheid en moraliteit

Taboes rondom seksualiteit komen overal voor, ook in Nederland, zo blijkt ook uit de Tedx talk van seksuoloog Sanderijn van der Doef. En seks plezierig maken is ook voor Nederlandse jongeren een uitdaging, blijkt uit het onderzoek Seks onder je 25e. Natuurlijk kan je jongeren in Nederland en in een land als Botswana, waar van Dijk vooral onderzoek doet, niet één op één met elkaar vergelijken. Dat is ook niet mijn punt.

Pinksterkerken in Afrika doorbreken taboes op hun eigen manier en zoeken naar manieren om openheid en moraliteit rondom seksualiteit met elkaar te verbinden. Dat is een uitdaging voor christelijke organisaties, benadrukte Prisma directeur Henk Jochemsen. Anke Plange, programma medewerker bij Prisma liet aan de hand van concrete projecten zien hoe Prisma aansluiting zoekt bij de kerkelijke context waarin ze werken.

Rond de tafel zaten verschillende mensen, sommigen met jarenlange ervaring in het werken met mensen in ontwikkelingslanden aan het verbeteren van seksuele gezondheid en rechten. Praten over seksualiteit is gevoelig, en dilemma’s rondom religieuze moraal en de praktische uitdagingen zijn er zeker, erkenden velen van hen. Daarom is een dialoog over seksualiteit ook zo belangrijk. En die begint soms gewoonweg met het erkennen van verschillen in visie en meningen; agree to disagree. Taboes doorbreken? Misschien, maar dan niet op basis van je morele gelijk, maar in alle openheid over de eigen visie op seksualiteit met anderen het gesprek aangaan.

Of een pinksterkerk in Botswana, Ghana of Kenia daar ook behoefte aan heeft is de vraag. Maar dat er interessante ontwikkelingen zijn binnen de pinksterbeweging in Afrika is zeker. En sinds de bijeenkomst weet ik ook dat er onderzoekers en ontwikkelingswerkers in Nederland zijn die dat in de komende jaren met belangstelling zullen volgen. Werken aan de verbetering van seksuele gezondheid en rechten elders in de wereld, vraagt nou eenmaal om verbinding. Verbinding met de context waarin je werkt, met de mensen met wie je samenwerkt en- last but not least- met je eigen idealen en opvattingen rondom seksualiteit!