Het zomerreces is voorbij en de oppositie maakt zich op voor een nieuwe reeks pogingen om het beleid van minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking te beïnvloeden. De minister lijkt halsstarrig. Wat is de strategie van de OS-woordvoerders?

Sympathiek, dat vinden ze haar allemaal. En ook haar energie en gedrevenheid wordt gewaardeerd. De oppositieleden mogen dan heel wat kritiek over minister Ploumen uitstorten, ze voegen daar steevast aan toe dat ze het hart op de juiste plek heeft. Dat neemt niet weg dat ze haar graag het vuur aan de schenen leggen. Twee debatten van in totaal 9 uur, 20 verworpen en 7 aangenomen moties verder, is de tussenstand dat de minister geen waardering van de oppositie heeft voor haar ingezette beleidskoers. Met slechts steun van de PvdA en de VVD is het draagvlak binnen de Tweede Kamer voor haar nota ‘Wat de wereld verdient’ mager. De minister heeft een getergde oppositie tegenover zich, die haar messen steeds scherper aan het slijpen is.

Dat is uitzonderlijk. Hoewel de oppositie onder de vorige bewindspersoon Ben Knapen ook klaagde, is hoewel Het dossier ontwikkelingssamenwerking nog nooit zo gepolitiseerd geweest als nu. GroenLinks-fractievoorzitter Bram van Ojik schaart het rustig in het rijtje van de politiek meest omstreden dossiers zoals zorg, onderwijs en sociale zaken. Het herbergt nogal wat controversiële issues, zoals het nieuwe Budget Internationale Veiligheid (BIV) en het op te tuigen Dutch Good Growth Fund (DGGF). De oppositie kijkt met lede ogen aan hoe deze fondsen – door het kabinet als goedmakertjes voor de bezuinigingen gepresenteerd – speelbal zijn geworden van belangen tussen Defensie, Ontwikkelingssamenwerking en Economische Zaken, alhoewel de ministers het liever over ‘samenwerking’ hebben. Ook maakt de oppositie zich zorgen over het budget klimaatfinanciering, dat tot wel 1,2 miljard euro van het ontwikkelingsbudget af kan snoepen. Ondertussen staat er een miljardenbezuiniging voor de deur en vrezen de oppositiepartijen dat Nederland met een nota bomvol handelsretoriek de focus op de allerarmsten verliest.

Verzet

De tegenstand is op dit dossier zelden zo fel geweest en dat drijft de oppositie, de PVV uitgezonderd, in elkaars armen. Hoogtepunt van samenwerking is een motie waarin de bijna voltallige oppositie, van CDA en SGP tot SP, de minister vraagt om duidelijk aan te geven hoe zij haar ambities met haar huidige plannen wil waarmaken. Met deze motie wilden de oppositiepartijen een signaal afgeven dat ze niet overtuigd zijn van de plannen van Ploumen en ze haar huiswerk moet overdoen. Want hoe kun je met 1 miljard bezuinigingen toch extreme armoede de wereld uithelpen? ‘Dan moet daar een ij-zer-sterk verhaal tegenover staan. Maar dat ontbreekt,’ vindt woordvoerder Sjoerd Sjoerdsma van D66.

Met name de heren van ChristenUnie (Joel Voordewind), GroenLinks (Bram van Ojik), D66 en SP (Jasper van Dijk) lijken elkaar gevonden te hebben, vaak geflankeerd door Kees van der Staaij (SGP) en Marianne Thieme (Partij voor de Dieren), terwijl het CDA met Agnes Mulder zich iets meer op de vlakte houdt. Aangevoerd door Voordewind probeerden eerstgenoemde partijen het beleid rondom het bedrijfslevenfonds bij te sturen door het onderdeel exportfinanciering eruit te slopen en de 750 miljoen uit dit bedrijfslevenpotje te temporiseren. Ook deed de oppositie pogingen het veiligheidsbudget ontwikkelingsrelevant te maken, en de uitgaven voor het maatschappelijk middenveld en de private sector met elkaar in balans te brengen. Maar Ploumen bood weinig ruimte en de signalen die de oppositiepartijen met hun moties wilden geven, leken haar te ontgaan.

‘De uitgestoken hand die ze zo graag wilde geven, zien we niet. Als je maar een paar moties krijgt terwijl je er 24 hebt ingediend, dan lijkt het er niet op dat je de oppositie met je mee wilt laten denken. We zullen de deeluitwerkingen op hun merites beoordelen, maar de voortekenen zijn niet gunstig als alle voorstellen worden afgeschoten’, zegt Joël Voordewind.

Evert Jan Brouwer, lobbyist bij Woord en Daad, verwoordt het vanaf de zijlijn treffend: ‘Er worden veel woorden gewisseld tussen de coalitie en oppositie, maar weinig zaken gedaan.’ ‘Halsstarrig’, zo omschrijft ook politiek analist Paul van den Berg (Cordaid) Ploumens houding. ‘Ze walst haar beleid er rücksichtslos doorheen. Ze lijkt te denken dat het wel goed komt met steun van de meerderheid in de Tweede Kamer, maar ze moet nog veel leren in het politieke vak.’

Compromissen

Ploumens houding is te verklaren, want de zwaar bevochten compromissen in het kabinet maken het lastig om flexibel met de Kamer om te gaan. Toegeven in het voordeel van links of rechts zal elders wisselgeld eisen. Dus houden de coalitiepartijen elkaar stevig vast, zo ook in de Kamer. Daar kan Ploumen nog altijd op steun van PvdA en VVD rekenen. PvdA-woordvoerder Marit Maij uit steevast haar lof voor de minister, een houding die volgens Van den Berg door fractievoorzitter Diederik Samsom is ingefluisterd, die haar maant zich op het ontwikkelingsdossier niet te dualistisch op te stellen. ‘Op bijvoorbeeld het asieldossier spreekt zij zich veel feller uit,’ observeert Van den Berg. ‘Maar het kabinet heeft al genoeg shiten kan niet nóg meer gebruiken, vooral niet op een dossier als Ontwikkelingssamenwerking, waar de achterban weinig over mort.’

Ploumen kan haar beleid dus ongestoord voortzetten. Toch zal de oppositie bij de deeluitwerkingen alles uit de kast halen het beleid bij te sturen. De tijd dringt. De minister moet nog zo’n 15 brieven versturen om haar beleid uit te werken en de oppositie zal debatten willen voeren over controversiële issues als het BIV, DGGF en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Het is echter te betwijfelen of de Kameragenda dat toelaat en de oppositie wordt dan ook ongeduldig. ‘Ontwikkelingssamenwerking is niet mijn enige commissie’, zegt CDA’er Mulder. ‘Ik zou er enorm van balen als ze niet vlot met de brieven komt zodat wij als Kamerleden een goede planning kunnen maken.’

De oppositie zal het moeilijk krijgen, maar misschien hebben ze nog een troef in handen. Nu de coalitie geen meerderheid heeft in de Senaat, wordt er steeds vaker gekeken naar de overkant van het Binnenhof. Daar heeft de regering de steun nodig van de oppositie om haar plannen erdoorheen te krijgen. Nu de oppositie in de Tweede Kamer ontevreden is, wordt het interessant hoe de senatoren zich gaan opstellen. Bestaat er een kans dat zij aan het einde van het jaar tegen de begroting voor 2014 gaan stemmen? Van den Berg en Brouwer denken dat het zo’n vaart niet zal lopen – toch klinken er vanuit ChristenUnie, SP en GroenLinks waarschuwingen. ‘Het kabinet kan wel eens een groot probleem krijgen’, denkt Jasper van Dijk (SP). Bram van Ojik houdt een slag om de arm, maar waarschuwt het kabinet zich niet rijk te rekenen. ‘Je kunt er niet automatisch van uitgaan dat we voor een begroting stemmen waar een miljard is bezuinigd zonder een duidelijk tegenverhaal. Het is te makkelijk gezegd dat dat bijna nooit gebeurt, want de situatie is veranderd met een coalitie die weinig  draagvlak heeft in de Tweede Kamer heeft en geen meerderheid in de Senaat.’

Ook SP-senaatslid Tuur Elzinga benadrukt de uitzonderlijkheid van de hele situatie. ‘Tegen de begroting Buitenlandse Zaken stemmen is een heel zwaar middel en hoogst uitzonderlijk, maar dat is de huidige politieke situatie ook. Als de kloof in de Tweede Kamer alsmaar groter wordt, kan het ook in de Senaat spannend worden. Het kabinet zou er in elk geval slim aan doen de mogelijkheid dat het geen akkoord krijgt voor de begroting niet op voorhand uit te vlakken.’

Geen steun

De PVV, wier steun genoeg zou zijn voor een meerderheid in het voordeel van Ploumen, is niet van plan de begroting te steunen, laat Kamerlid Joram van Klaveren weten. Daarna komt het CDA in beeld met 11 zetels. Mocht de deeluitwerking bedroevend slecht zijn, dan is niet meestemmen in de Senaat ‘een optie’, zegt Mulder. In elk geval lijkt het CDA in de Eerste Kamer een rel niet te schuwen. Senator Eelco Brinkman dreigde in juli via Nieuwsuur niet mee te stemmen met wetsvoorstellen, ook al zou dat een kabinetscrisis veroorzaken.

Of de begroting van OS belangrijk genoeg is voor de senatoren valt te betwijfelen, maar het hele plaatje weegt mee, zegt Elzinga. ‘Als je over het geheel positief bent, ben je minder geneigd om het kabinet in de problemen te brengen dan wanneer je het eigenlijk niet zo erg vindt als het kabinet de eindstreep niet haalt.’

‘Voorlopig zijn we in de Tweede Kamer met Ploumen in gesprek’, zegt Sjoerdsma, die zelf niet meespeculeert. ‘Ik hoop dat ze straks haar uitgestoken hand laat zien. En niet alleen uit angst voor de Senaat.’

Dit artikel verscheen eerder in de Vice Versa. Direct toegang tot alle Vice Versa artikelen? Neem dan nu een abonnement en krijg een GRATIS boek cadeau!