Gisteren en vandaag vinden de Algemene Beschouwingen plaats, waarin het kabinet steun moet vinden voor de Rijksbegroting. Door een gebrek aan een meerderheid in de Eerste Kamer staat de oppositie sterk. Ontwikkelingssamenwerking is een fel discussiepunt. Het afstappen van de 0,7% norm vindt weinig weerklank. Sjoerd Sjoerdsma (D66): ´Nederland verliest de internationale koploperspositie die het nu heeft’.

De vorige week dinsdag gepresenteerde Rijksbegroting maakt duidelijk dat het kabinet Rutte-II in totaal ruim 986 miljoen euro op het ontwikkelingssamenwerkingbudget voor 2014 bezuinigt.De korting voor komend jaar bestaat uit de 750 miljoen bezuinigingen die minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking sowieso al had gepland. Hierbij komt nog ruim 236 miljoen extra vanwege de daling van het Bruto Nationaal Product (BNP) in Nederland. Verder zal er in 2014 100 miljoen besteed worden aan het Dutch Good Growth Fund (DGGF), 150 miljoen euro minder dan gepland. Forse bezuinigingen en beleidswijzigingen waarover de regerings- en oppositiepartijen onderling verdeeld zijn. Hete hangijzers zijn vooral het Dutch Good Growth Fund, in de Kamer veelal aangeduid met ‘het fonds’ en de 0,7% richtlijn.

Sfeerimpressie

Met de opening van Geert Wilders (PVV), die direct een motie van wantrouwen indient, lijkt de toon voor de rest van de beschouwingen gezet, terwijl een constructief debat toch echt nodig is. Het kabinet heeft geen meerderheid in de Eerste Kamer en heeft daarom de steun van de oppositie hard nodig voor haar begroting. Een situatie waardoor het kabinet wellicht de tegenbeschouwingen van de verschillende partijen minder makkelijk naast zich neer kan leggen. Nog nooit stonden de partijen zo sterk ten opzichte van de regering, met een hoop eisen en  een flinke strijd tot gevolg. De positie van de regering maakt de Algemene Beschouwingen deze week tot een interessant speelveld.

Opvallend in de tegenbegrotingen van de verschillende partijen is dat geen van alles zich aan de 3% norm van het begrotingstekort houden, een eis die gesteld is door Brussel. Dit is tijdens de Algemene Beschouwingen dan ook al snel een punt van discussie. Zo vraagt Bram van Ojik, fractievoorzitter van GroenLinks, wat de gevolgen nu eigenlijk zullen zijn als Nederland zich niet aan die 3% norm zal houden. Zijlstra kondigt aan dat we dan een boete kunnen verwachten, Van Ojik is niet onder de indruk. ‘Brussel is niet iets anders, Brussel zijn wij zelf. Gelukkig is in het verleden de VVD begrotingsdiscipline van elastiek gebleken.’

Oppositie: kabinet komt beloftes niet na

Ook de Rijksbegroting van Handel en Ontwikkelingssamenwerking wekken felle weerstand op bij de oppositie. Met name de uitgestelde bedragen aan het revolverend fonds zijn punt van discussie, terwijl het fonds in beginsel al veel kritiek opriep bij oppositiepartijen. Nu er volgend jaar 150 miljoen euro minder beschikbaar is om het fonds mee te vullen, uit de ChristenUnie haar ergernis over de steeds wisselende beloften van het kabinet over ontwikkelingssamenwerking. PvdA-partijleider Diederik Samsom ontkent dat er sprake was van een veranderde positie of van nieuwe bezuinigingen hierop. ‘Volgend jaar is er minder budget beschikbaar voor het fonds, maar het fonds zal nog steeds gevuld worden tot 750 miljoen euro in 2017. De bezuiniging van 1 miljard op ontwikkelingssamenwerking was erg pijnlijk, maar eenmalig. In die zin is er geen sprake van nieuwe bezuinigingen, maar wordt het fonds alleen langzamer gevuld’, aldus Samsom.

Deze reactie bevredigt de oppositie niet. ChristenUnie fractievoorzitter Arie Slob: ‘Het is gejojo met sommen, maar uiteindelijk is er gewoon minder geld voor ontwikkelingssamenwerking de komende jaren.’

Ook Groen Links ziet het langzamer vullen van het fonds als een bezuiniging. Samsom probeert nog duidelijk te maken dat ook hij de ontwikkelingssamenwerkingbegroting als een compromis ziet en dat ook hij graag de komende jaren al die 250 miljoen euro in het fonds had gestopt, ‘maar dat was realistisch gezien niet zo eenvoudig.’

Zo gemakkelijk is de oppositie echter niet overtuigd van de bedoelingen en beloftes van het kabinet. Van Ojik: ‘Je kan het noemen zoals je wil, maar komend jaar en het jaar daarna is er 100 miljoen euro minder beschikbaar, bovenop het miljard dat al op ontwikkelingssamenwerking is bezuinigd. Wees daarover nou gewoon eerlijk.’

In een reactie trekt de Jasper van Dijk van de SP in twijfel of de toegezegde bedragen in de toekomst nog in het fonds terecht zullen komen. ‘Samsom zegt: er wordt 1 miljard bezuinigd en daar blijft het bij. Maar nu vinden er toch weer bezuinigingen plaats door het bedrijvenfonds.’ Hiermee sluit hij zich aan bij de standpunten van Groen Links en de ChristenUnie. De oppositie is duidelijk not amused over de uitgestelde bijdragen aan het fonds en het lijkt erop dat hierover het laatste woord nog niet gesproken is. Zo laat Van Dijk weten dat hij bij de bespreking van minister Ploumen’s begroting deze niet nagekomen belofte aan de kaak zal stellen.

0,7% norm

Met het huidige beleid zal Nederland 0,59% van haar BNP besteden aan ontwikkelingssamenwerking. Een flink verschil met de 0,7% richtlijn die de OESO heeft gesteld en waar Nederland zich jaren aan gehouden heeft. Ook in 2013 kwam Nederland niet aan deze norm en de SP vraagt zich daarom af of het kabinet de 0,7% norm heeft losgelaten.

Verschillende partijen zijn van mening dat Nederland weer beleid moet maken richting deze norm, hoewel de meningen verschillen of dit percentage meteen of op termijn moet worden aangehouden en op welke manier dit precies ingevuld kan worden. Zo pleit Voordewind (ChristenUnie) voor het behalen van de 0,7% norm en op de langere termijn wil zijn partij zelfs 0,8% van het BBP uitgeven aan ontwikkelingssamenwerking. Op dit punt zal de ChristenUnie het goed kunnen vinden met partijen als Groen Links. Voordewind legt uit dat door het revolverend fonds af te schaffen, 100 miljoen euro vrijkomt voor andere bestemmingen in de ontwikkelingssamenwerking. Hier bovenop wil zijn partij nog eens 100 miljoen euro extra investeren in ontwikkelingssamenwerking. Dit doet de ChristenUnie door te snijden in andere uitgaven, want de partij komt wel uit op de 3% bezuinigingsnorm van de EU.

Groen Links ziet deze bezuinigingsnorm niet als onbuigbaar en pleit voor een gespreide doorvoering. Daarmee zullen zij niet aan de 3% bezuinigingsnorm voldoen, maar kunnen ze wel 0,8% van het BBP besteden aan ontwikkelingssamenwerking in 2014.

Ook Jasper van Dijk van de SP maakt zich hard voor een ontwikkelingssamenwerkingbudget van 0,8% van het BBP, ‘zeker nu de crisis arme landen zo hard treft.’ Om dit – en andere uitgaven – mogelijk te maken, durft de SP de 3% bezuinigingsnorm los te laten. ‘Deze norm werkt averechts. We moeten hier niet krampachtig aan vasthouden, maar investeren.’

De tegenbegrotingen van de oppositie

Maar hoe zou de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking er dan uit moeten zien? De ChristenUnie stelt in haar tegenbegroting dat er opgekomen moet worden voor de meest kwetsbaren. ‘Onze solidariteit met mensen in nood elders in de wereld vergeten we niet. We repareren de extra ombuiging op ontwikkelingssamenwerking en doen daar nog een stap bovenop’, zo stellen zij in de begroting. Voor ontwikkelingssamenwerking moet volgens hen een extra bedrag beschikbaar komt van 100 miljoen, een bedrag dat vrij zou komen door het DGGF af te schaffen.

Het uitgangspunt van GroenLinks voor  0,8% van het BNP voor ontwikkelingssamenwerking, houdt een intensivering in van 1,4 miljard euro. Ook verlagen zij niet de investeringen in het revolverend fonds. Dit in tegenstelling tot het CDA die de storting voor het fonds wel terugdraait en zo 250 miljoen bezuinigt.

D66 noemt de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking ‘veel te hoog’. Zij kiezen er ook voor om het revolverend fonds niet in te voeren, met name omdat de precieze invulling van dit fonds onduidelijk blijft en zij geen garantie zijn voor de ontwikkelingsrelevantie ervan. Daarnaast verhoogt D66 de uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking structureel met 0,5 miljard, wat zij plaatsen onder het kopje ‘repareren van ontwikkelingssamenwerking’. Hiermee willen zij terug naar de internationale norm van 0,7% van het BNP voor ontwikkelingssamenwerking. Sjoerdsma: ‘Nederland verliest de internationale koploperspositie die het nu heeft. Daarom wil D66 weer investeren.’

Het is de vraag in hoeverre het kabinet tegemoet zal komen aan de wensen van de partijen, maar dat er geschipperd moet worden is duidelijk. Het kabinet heeft al aangegeven dat er te praten valt over de invulling van de bezuinigingen. Over de hoogte ervan niet, de 6 miljard zal blijven staan.