Je werkt binnen Internationale Samenwerking en wilt intercultureel effectief zijn. Dan is het drieluik ‘Connect, Perform en Enjoy’* een goede leidraad. Dit gaat over 1) je kunnen verbinden met mensen uit andere culturen, 2) kunnen presteren in een internationale werkcontext en 3) kunnen genieten van interculturele ontmoetingen. In een serie van drie columns ontrafelt Yvonne van der Pol interculturele effectiviteit voor de IS-sector. Vandaag deel 2: Perform.

Als effectieve global player ben je niet alleen inhoudelijk een professional, maar het lukt je ook relaties op te bouwen, anderen mee te krijgen en de verschillende belangen met elkaar te verenigen. We weten allemaal dat het opbouwen van een breed en krachtig netwerk in een ander land veel tijd en energie kost. Maar ook dat het noodzakelijk is om inzicht te krijgen in de lokale structuren: welke groepen er zijn, welke belangen hebben zij, met wie word jij geassocieerd en hoe wil je je in dit speelveld bewegen om je organisatiedoelen te bereiken? Ik herinner me dat nog goed van de tijd dat ik als student onderzoek deed in een Midden-Amerikaans dorpje van 300 mensen. Pas na verloop van tijd kwam ik erachter dat daar minstens vijf religies werden beleden en, belangrijker, dat die geloofsgroepen op gespannen voet met elkaar stonden. Relaties doorgronden bleek een continu proces

Anderen meekrijgen

Om als IS-professional echt iets te bereiken moet je je talent zodanig inzetten dat je de betrokkenheid van anderen bij jouw werk bevordert. Maar hoe krijg je anderen mee? Dat begint bij oprechte interesse in het opbouwen van werkrelaties, verschillende netwerken aanboren en het bereiken van een goede verstandhouding met sleutelfiguren. Daarnaast gaat het over het begrijpen van de behoeften en wensen van verschillende belanghebbenden en het bedenken van flexibele oplossingen om aan die belangen tegemoet te komen.

Om bij bovenstaand voorbeeld te blijven: wat betekent religieuze spanning voor het ontwikkelen van eenn duurzame ontwikkelingsprogramma voor iedereen in die gemeenschap? Je zult de stemmen van zowel de meerderheid als de minderheden goed moeten kennen en proberen samen te brengen. Kortom, de interculturele competentie die over presteren gaat is: ‘bevorderen van betrokkenheid’*.

Allianties creëren

In een interview met drie ambassadeurs in de Vice Versa van juni 2012 stond treffend verwoord hoe zij betrokkenheid proberen te bevorderen en hoe zij daarbij balanceren op de scheidslijn tussen betrokkenheid en bemoeizucht. Jeroen Verheul, ambassadeur in Oeganda: ‘Het gaat op verschillende manieren. Je houdt ergens een speech, je komt in de lokale pers en daar komen dan gemengde reacties op, zowel van het publiek als van de pers als van de politiek. Ook dan reageren politici vaak vooral vanuit hun eigen positie. Maar Oegandese technocraten zeggen: heel goed dat u dit doet, want wij komen er intern niet doorheen.

‘En dan probeer je een alliantie te creëren van technocraten, het middenveld en politici die wel willen meewerken. Die mensen breng je bij elkaar en je probeert hen een steuntje in de rug te geven.’ Bevorderen van betrokkenheid pur sang.

Verenigen van behoeften

Maar dan, hoe ga je om met tegenstrijdige behoeften en belangen, zelfs met uitersten die niet te verenigen lijken? Kies je voor het ene of het andere uiterste, of voor een slap compromis ertussen in? Intercultureel effectief zijn houdt ook in dat je zoekt naar de diepere lagen onder een vraagstuk om vanuit de verkregen inzichten bij nieuwe oplossingen uit te komen. Die zijn dan per definitie duurzamer. Trefwoorden daarbij zijn dialoog, out-of-the-box denken en de intentie om win/win-uitkomsten en synergie te bereiken.

Het moge duidelijk zijn dat je dit niet op een achternamiddag doet. In het duurzame ontwikkelingsprogramma uit het voorbeeld is dit punt zelfs nooit bereikt: de katholieken profiteerden van de projecten, de jehovah’s getuigen, zevendedagadventisten, de andere ‘evangélicos‘ stonden er buiten en de meeste programmamedewerkers hadden dit niet eens in de gaten. Je zult de competentie ‘bevorderen van betrokkenheid’ goed ontwikkeld moeten hebben om polariteiten te kunnen managen en die tot win/win-uitkomsten te kunnen transformeren.

Effectieve global player

Het aardige van ‘Perform’ is dat je soms van jezelf niet weet hoe je je eigenlijk beweegt in de diverse netwerken, hoe je verschillen samenbrengt en betrokkenheid van allerlei partijen vormgeeft. Je kracht, maar ook je nog onbenut potentieel om te presteren, laat zich vaak pas zien op het moment dat het zich voordoet. Concluderend zit het verschil tussen een effectieve en minder effectieve global player in:

– de mate waarin je persoonlijk geïnteresseerd bent in het opbouwen van relaties en netwerken en hier actief aan werkt

– de mate waarin je verschillende persoonlijkheden en behoeften met elkaar wilt en kunt verenigen

Dit uiteraard in combinatie met de competenties van ‘Connect’ (zie vorige column) en van ‘Enjoy’. Daarover gaat de volgende column.

*De interculturele competentie die ik hier bespreek is een competentie die gemeten wordt door de Intercultural Readiness Check©.