Onlangs las Judith in een artikel dat de Finse overheid haar zwangere vrouwen een ‘babydoos’ geeft. In Nederland kennen we de ‘bevallingsdoos’. Kameroenese vrouwen kennen geen dozen; ze weten amper hoelang ze zwanger zijn, schrijft antropologe Judith van de Kamp, die in Kameroen woont en vanwege haar onderzoek regelmatig in de bevallingskamer van een plattelandsziekenhuis te vinden is. In deze column schrijft ze over de rol van de staat bij de verzorging van pasgeborenen.

Onlangs las ik een onwijs interessant artikel met als titel: “Why Finnish babies sleep in boxes”. Het legt uit dat zwangere Finse vrouwen al sinds 1936 een doos vol babyspul van de staat krijgen. Finland is niet het enige land met een babydoos, maar één ding staat vast: er is geen babydoos zoals de Finse.

De Finse babydoos bevat zo’n beetje alles waar je als ouders-in-wording over kunt fantaseren. Daar gaan we: babykleding voor binnen en voor buiten (en véééél), een slaapzakje, verzorgingsproducten, een thermometer, en boekje, BH-inleggers voor bij borstvoeding, condooms (!), luiers, beddengoed, speelgoed, handdoeken en een matrasje. De inhoud van de doos is door de jaren heen veranderd; in de jaren dertig zat er stof bij omdat de vrouwen hun eigen kleertjes maakten. Op een gegeven moment kwamen er weggooi-luiers, maar in verband met milieubelasting zijn deze rond 2000 vervangen door katoenen luiers (!). Vrouwen kunnen de doos weigeren en krijgen anno 2013 een bedrag van 140 euro. De doos is echter veel meer waard, en 95% van de Finse vrouwen kiest dan ook voor de doos.

Doeleinden van de Finse babydoos

En de catch? Gezondheidsoverwegingen van de overheid. De vrouwen krijgen de babydoos als ze vóór hun vierde maand zwangerschap een kliniek bezoeken. Hiermee wilde de overheid de babysterfte terugdringen. Gelukt? Nou, in ieder geval heeft Finland één van de laagste babysterftecijfers ter wereld. Er is dus iéts goed gegaan. De doos is bedoeld om iedere baby een eerlijke start te geven. Met het matrasje fungeert de kartonnen doos waar het hele spul in komt als bedje: menig Finse baby doet zijn eerste slaapjes in de doos.

Waarom? Om te bevorderen dat babies in een eigen bedje slapen, en niet bij de ouders in bed. Gelukt? Ja; meer Finse babies slapen in de doos in plaats van bij pa en ma. Daarnaast zijn de spenen en flesjes weggelaten om borstvoeding te promoten. Ook dat bleek te werken.

In Nederland krijgen zwangere vrouwen ook een doos. Het is meer een bevallingsdoos dan een babydoos, met alle spullen die eventueel nodig zijn bij de bevalling – dan wel thuis of in het ziekenhuis. Toen ik zwanger was vond ik die doos super, al maakte al dat witte verband me wel lichtelijk zenuwachtig. Maar ik voelde me ook voorbereid.

De babydoos in Afrika?

Op internet las ik wat reacties op het artikel van de Finse babydoos. Sommige mensen vinden het initiatief geweldig en opperen dat het geïntroduceerd moet worden in Afrikaanse landen. Anderen willen dit ook, maar zien de overheden niet meewerken. Het klinkt blijkbaar goed; de babydoos in Afrika. Het babysterftecijfer kan daar wel wat omlaag, en tja als het werkt in Finland, waarom dan niet in Afrika? Nou… Nu ik het plattelandse leven in Kameroen van dichtbij meemaak, en vanwege mijn onderzoek vrij regelmatig in de bevallingskamer van een ziekenhuis te vinden ben, kan ik het natuurlijk niet laten mijn visie hier op te geven.

Zwangerschap en geboorte in Kameroen

Zwangerschap en geboorte in dit gedeelte van Kameroen; hoe gaat dat? Om te beginnen zijn er geen zwangerschapstesten verkrijgbaar in de wijde omgeving. Vrouwen vermoéden dat ze zwanger zijn, en laten dit wel of niet bevestigen in een kliniek. Vervolgens doen ze wat ze altijd al deden; en dat is meestal op het land werken. Tegenwoordig gaan steeds meer vrouwen rondom Kumbo op zwangerschapscontrole; ze krijgen bepaalde vaccinaties en voorlichting (dit gebeurt zingend!). Echo’s kun je vergeten; het ‘grote’ ziekenhuis heeft wel een apparaat maar de foto’s zijn van slechte kwaliteit. De meeste vrouwen komen met weeën toch naar het ziekenhuis om te bevallen. Soms zitten ze al op ontsluiting en kunnen ze van de consult-kamer meteen door naar de bevallingskamer. Pijnstilling wordt zelden toegediend (is duur). Tot grote ergernis van het personeel verdwijnt er materiaal van de afdeling; de schorten, de thermometers, de saturatiemeter, etc.

De scharen waarmee de vrouwen indien nodig worden ingeknipt zijn bot. Er is onvoldoende beddengoed voor alle vrouwen op de afdeling. Het gros van de vrouwen is onverzekerd en betaalt haar eigen ziekenhuisverblijf en -bevalling. Als dit niet lukt, blijven ze met hun babietje in het ziekenhuis tot het wél kunnen betalen.

Babydoos-artikel: de klamboe

Dus over die babydoos.. wat moet er in? Zeg het maar..  Ik vertelde mijn geweldige hulp Christine over het babydoos-concept. Ze luisterde met grote ogen, en zei vol teleurstelling dat dat nooit zou werken in Kameroen. De dozen zouden al duizend keer verkocht worden voor ze bij de juiste persoon zouden aankomen. Zucht.. corruptie zit in alles.. daar had ik nog niet eens aan gedacht. Wel aan het feit dat het ziekenhuis de dozen achterover zou drukken. Niet terecht, maar wel logisch: hoe graag knipt een vroedvrouw een bevallende vrouw in met een botte schaar?

Dan vertelt Christine me dat de overheid een paar jaar geleden een ‘babydoos-artikel’ introduceerde: de klamboe! Door de malariaprevalentie en de verhoogde kans op complicaties voor zwangere vrouwen, kan elke vrouw in theorie een gratis klamboe halen in de klinieken. In de praktijk werkte dit niet; de klamboes worden verkocht, en liggen soms zonder aanwijsbare reden opgestapeld in voorraadkasten.

Geen babydoos, maar wat dan?

Laat de Finse babydoos in het land blijven waar ‘ie aantoonbaar doet waar ‘ie voor in het leven is geroepen. Borstvoeding bevorderen is in Kameroen uberhaupt niet nodig, en ik zou zeggen: laat die babies lekker bij mama in bed slapen zolang dit niet één van de grootste bedreigingen voor mama en kind vormt. Beter dan een Kameroenese babydoos zou misschien een ziektekostenverzekering zijn..? Een eerste stap naar een gezamenlijk systeem waarbij de kosten per persoon minder worden en de stap om naar het ziekenhuis te komen minder groot?

Ik zie nu pas dat ik gedurende het schrijven van deze column een denkfout maak. Wij westerlingen moeten helemaal niet willen nadenken over wel of geen babydoos in Afrika. De Finse doos is ook niet samengesteld door Bolivianen. En ik weet zeker dat als dat wél was gebeurd, dat het nooit zo’n succes was geweest (maar misschien wel grappig).