Zondag 7 juli vond de internationale conferentie over seksuele gezondheid en mensenrechten in Noordwijk plaats, over de impact van religieus extremisme op de positie van vrouwen. De bijeenkomst, georganiseerd door drie ngo’s, ging vooraf aan de opening van de Global Conference over mensenrechten. Thea Fierens, voormalig directielid van de United Nations Population Fund (UNFPA), was erbij.

De Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SGRG) agenda is een van de top prioriteiten van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerkingsagenda en wordt breed gedragen door alle partijen in de Tweede Kamer. Ook in de nieuwe nota van minister Ploumen wordt niet bezuinigd op dit cruciale punt van de Millennium ontwikkelingsdoelen (MDGs). En gelukkig maar, want het vijfde MDG, de verbetering van de gezondheid van moeders, is essentieel voor het bestrijden van armoede en het veroveren van rechten voor vrouwen. Toch blijft het een gevoelig mandaat en daarom is het liberale progressieve Nederland altijd een van de grote voorvechters geweest.

Tegenstanders van deze agenda zijn er volop; het gaat immers om thema’s die ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer, maar ook om thema’s waar ofwel een behoorlijk taboe omheen hangt, ofwel waar culturele of religieuze bezwaren tegen bestaan. Rechten voor vrouwen, seksualiteit, abortus, HIV, veilig vrijen en Lesbian Gay Transexual and Bisexual (LGBT) rechten zijn nog steeds olie op het vuur van conservatieve religieuze stromingen. Deze weerstand en dit verzet zijn onfortuinlijk genoeg weer aan het toenemen. Het analyseren, doorzien en uiteenrafelen van al deze weerstand is immens belangrijk om een adequate tegenbeweging te organiseren. Tijdens de sessie analyseren vier sprekers het fenomeen van de conservatieve tegenbeweging wat betreft seksuele en reproductieve rechten – een spannende zoektocht.

8 stappenplan

Uitermate interessant is het betoog van Neil Datta, van het European Parliamentarian Forum. In zijn analyse bedienen de religieuze stromingen zich steeds van een zogenaamd “8 stappenplan”. Ik moet zeggen, een uiterst overzichtelijke analyse. De 8 stappen zijn de rode draad door alle conservatieve acties, die zich eigenlijk altijd via hetzelfde patroon ontrollen.

Hoe ziet dat er nu uit in de praktijk? Om te beginnen wordt er een moeilijk thema geïdentificeerd zoals sekse-selectieve abortus, homohuwelijk et cetera. Vervolgens worden er schijnargumenten aangevoerd- confuse the issue– zoals bijvoorbeeld het recht van kinderen om een vader en een moeder te hebben, of dat het recht van het kind voorrang heeft boven het recht van twee vaders die een kind willen. De derde stap is het aandragen van simplistische oplossingen voor “het probleem”. Momenteel is het gangbaar om verzet te organiseren tegen het vijfde Millenniumdoel omdat abortus, HIV en andere dergelijke onderwerpen daar deel van uitmaken en aldus bestreden moeten worden. Geen middelen beschikbaar stellen voor dit doel helpt dan als vanzelfsprekend deze agenda om zeep.

Vervolgens worden er ideologen bij bezocht die dit allemaal gaan uitdragen. En zo zien we dus extreem rechts in Frankrijk opstaan tegen het homohuwelijk, parlementariërs tekeer gaan met termen als gendercide. De acties die door de religieuze conservatieven worden ingezet leiden al snel tot wetsvoorstellen en amendementen die zo snel mogelijk door het parlement gejaagd worden. De zevende stap is het isoleren van de progressieve tegenstander en het zelf aannemen van de slachtofferrol, gevolgd door een lancering van grote campagnes. Een excellent voorbeeld hiervan zijn de demonstraties in Macedonië tegen LGTB rechten en het homohuwelijk. Deze demonstraties zijn tot in detail georkestreerd. Tot slot, als een wet of amendement het niet haalt wordt het steeds opnieuw ingediend, onder het motto: de aanhouder wint.

Dit is een vast patroon dat zich rond deze thema’s telkens herhaalt en dat uiterst effectief werkt. De conservatieve agenda is weer aan de winnende hand en onder het motto van rechten en familiewaarden worden essentiële mensenrechten opzij gezet.

Politieke doelen

De hindernissen vanuit de religieuze wereld zijn talrijk. De Katholieke kerk loopt hierin voorop met een stevige agenda tegen vrouwenrechten, seksuele en reproductieve rechten, het gebruik van voorbehoedsmiddelen en LGTB rechten. Het Vaticaan is structureel tegenstander van MDG vijf en brengt deze visie, als observator binnen de VN, ook steeds naar voren. Er kan dus niet zoiets zijn als een “pro-poor” Paus, want zonder erkenning van gelijke rechten voor ieder is armoedebestrijding nep.

Dit verhaal is niet zo helder wat het de islam betreft, de Islam is immers nog minder homogeen en de moslim wereld evenmin. De fundamentele Islam is, volgens de inleiders van de workshop, een extreem rechtse beweging, die niet zozeer gericht is op religieuze doelen, maar eerder op politieke doelen. Illustratief is de wetgeving gestoeld op basis van uitspraken in de Koran, die per land volstrekt anders wordt uitgelegd en ingevoerd. Zo werd bijvoorbeeld in Algerije polygamie, alleen voor mannen uiteraard,  toegestaan terwijl in Tunesië polygamie juist werd verboden. Beide wetten waren wel gebaseerd op dezelfde tekst uit de Koran. Dat het meer gaat om politieke doelen en minder om religieuze opvattingen komt ook naar voren bij de discussie over het toestaan van het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Als er teveel kinderen geboren worden en er daarom te weinig scholen en werk is, zie je dat plots het gebruik van voorbehoedsmiddelen wordt toegestaan. Wetten worden ingevoerd als het politiek uitkomt.

Gods wil wordt aldus geïnterpreteerd door extremisten en dat is verre van democratisch. Wetten, gemaakt door de “gelovigen”, kunnen niet geschonden worden door “niet gelovigen”. Democratie is immers een zaak van een hele bevolking en niet van religieuze stromingen.

Zeuren helpt niet

De workshop wordt afgesloten met een aantal conclusies en uiteraard een oproep.  De weerstand tegen de MDG agenda is een enorm obstakel ten aanzien van gelijkheid en rechten voor vrouwen. Het doorzien en het analyseren van die weerstand moet veel beter en hoger op de agenda komen. Maar ook de tegenbeweging moet versterken: zeuren over de slimheid van de tegenstander leidt niet tot een betere rechtenagenda.

Essentieel hierbij is het samenwerken met religieuze organisaties. Als deel van het maatschappelijk middenveld kunnen deze partijen niet over het hoofd worden gezien. De basis handelt vaak niet volgens de orders van de top en ook dat helpt. Maar ook is er aldus sprake van een continu debat over het belang om agenda’s en wetten gendergelijk te maken. Onafhankelijk onderzoek, instituties en sterke pro-mensenrechtenleiders zijn eveneens onmisbaar.  Deze workshop, maar zeker ook de Global Conference on Human Rights die 7 tot 10 juli in Noordwijk zal worden gehouden, zal deze aanbevelingen zeer ter harte moeten nemen.