Als je alleen een hamer hebt lijkt elk probleem op een spijker. Maar met minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans is ook een andere aanpak in Afghanistan mogelijk, betoogt Willem van de Put, directeur van Healthnet TPO. 

Nu de NAVO een nieuwe missie in Afghanistan overweegt en vraagt om een Nederlandse bijdrage is het zaak te zien  of er nog iets te redden valt. Nog los van de missies in Baghlan en bijdragen aan Enduring Freedom heeft Nederland twee miljard euro in Uruzgan en een half miljard in Kunduz uitgegeven. De veiligheid in Afghanistan is echter niet toegenomen, de mores van het Westen vinden nog geen ingang, en de duizenden burgerdoden en gevangenen vormen een infectiehaard voor nieuw terrorisme.

Wat zullen we doen? Weglopen of doormodderen? HealthNet TPO werkt sinds 1993 in Afghanistan, en als ngo modderen wij voortdurend voort, gedekt door de bevolking. Dat heeft ons geleerd dat er veel te bereiken is als je respect toont voor de onafhankelijkheid en trots van de Afghanen. Gewapende buitenlanders in Afghanistan zijn een teken van disrespect. Buitenlandse troepen maken positieve verandering in Afghanistan daarom moeilijker, niet makkelijker.

Er ligt op dit moment dan ook een andere dan een militaire bijdrage voor de hand. In februari suggereerde de invloedrijke Pakistaanse journalist Ahmed Rasheed in de Financial Times dat vooruitgang in Afghanistan nu afhankelijk is van bemiddeling. De belangrijkste partijen zijn de Afghaanse overheid en de Taliban, de Amerikanen, en de Pakistaanse overheid. Iedereen weet dat er gepraat moet worden, en al die partijen hebben er ook al pogingen toe gedaan. Door interne meningsverschillen – binnen de facties van de Taliban net zo goed als binnen de regeringen van de Verenigde Staten en Pakistan – zijn gesprekken vooralsnog op niets uitgelopen. Maar er zijn nieuwe kansen.

Realiteitszin

De nieuwe Amerikaanse ministers Chuck Hegel (Defensie) en John Kerry (Buitenlandse Zaken) kunnen de balans doen omslaan van militaire verbetenheid naar diplomatieke realiteitszin. In Pakistan is de interne dreiging van extremisten inmiddels zo groot dat het baat heeft bij een internationaal geaccepteerde oplossing. De Pashtun, bakermat van zowel Karzai als de Taliban, hebben de buitenlanders nodig om onderling een debacle voor de verkiezingen van 2014 te voorkomen.

Maar de partijen hebben elkaar inmiddels allemaal schaak gezet. Er is dringend behoefte aan een geloofwaardige partij om te bemiddelen – en die rol kan niet door een van de direct belanghebbenden worden gespeeld. De eerste partij waaraan je zou denken, de Verenigde Naties, mist het gezag – zeker in Afghanistan.

Maar wie dan wel? Rasheed noemt Duitsland en Noorwegen: Duitsland omdat tussen Karzai en de Duitsers al lang een vertrouwensband bestaat, Noorwegen om de reputatie van vredestichters en de betrouwbaarheid van hun bescheiden bijdrage aan ISAF.

Robuust

Hier ligt een mogelijkheid voor Nederland, dat een dergelijke rol misschien nog beter kan spelen. De Nederlandse bijdrage aan ISAF was een stuk robuuster dan de Noorse, en doet niet veel onder voor die van de Duitsers. Daarnaast is een bescheiden mediator nodig, en Nederland heeft in dat opzicht een keurige middenpositie tussen Noorwegen en Duitsland. En in de persoon van Frans Timmermans beschikt Nederland over een geloofwaardige bewindsman die in het verleden blijk heeft gegeven van een genuanceerde kijk op de problematiek van Afghanistan.

Er is dan ook een interessante en belangrijke mogelijkheid voor Nederland om op waardige wijze afscheid te nemen van de Nederlandse militaire betrokkenheid bij Afghanistan. Nederland heeft z’n best gedaan, en ziet nu in dat vrede en democratie in Afghanistan niet gewapenderhand kan worden afgedwongen. We kiezen daarom een nuchter – en goedkoper – vervolg, en gaan eens praten. Zo timmeren we door aan de weg. Een kans voor Frans!

Willem van de Put, directeur HealthNet TPO (06-22908419, willem.vandeput[a]hntpo.org)