Jezelf met palmolie insmeren alvorens medicijnen in te nemen, besnijdenis op zesjarige leeftijd, kokend water over de vagina van een vrouw gieten na een bevalling – Judith van de Kamp komt opmerkelijke verhalen tegen als ze met haar verpleegkundeklas in Kameroen culturele verschillen binnen de geneeskunde bespreekt. Ook haar eigen wenkbrauwpiercing ontkomt niet aan een oordeel.

Dinsdagochtend. Ik hoor vogels zingen en verder hoor ik alleen het gefluister van mijn studenten. In groepjes van drie bespreken ze welke culturele verschillen ze zijn tegengekomen tijdens hun stages in diverse ziekenhuizen en klinieken in het noordwesten van Kameroen. In het leslokaal en buiten op het gras wordt druk overlegd en geschreven. Als de timekeeper de bel rinkelt, druppelt de klas weer vol en kan het feest beginnen. ‘Okay, so who wants to start with sharing an experience?’

Kumbo is een plattelandsstadje, omringd door vele dorpen en gehuchten. Iedereen met medische problemen komt naar Kumbo voor hulp. Ziekenhuizen en klinieken zitten vol met mensen met verschillende achtergronden, uit verschillende culturen. Er zijn niet alleen verschillen tussen patiënten, maar ook tussen verpleegkundigen en artsen. Zij hebben allemaal hun eigen ideeën over ziekte, gezondheid en behandeling. Hoe uiten deze verschillen zich, leidt het ook tot problemen, en hoe worden deze opgelost?

Kokend water over vagina’s

De eerste student steekt haar hand op en gaat staan. Ze wil graag twee voorbeelden noemen van culturele verschillen die ze meemaakte tijdens haar stage in een kliniek buiten Kumbo. Het eerste voorbeeld gaat over het besnijden van jongetjes. In Kumbo wordt dit – zonder verdoving – bij alle jongetjes een paar dagen na de geboorte gedaan. Voor alle studenten in mijn klas is dat normaal; zo krijgen ze het aangeleerd. In deze kliniek wilde een moeder haar zoontje van zes jaar oud laten besnijden. De verpleegkundige kende dit gebruik niet, en weigerde. Ze zei dat ze het geschreeuw niet zou aankunnen. Als ik de student vraag wat ze er zelf van vindt, zegt ze: ‘I agreed with the nurse. You will not be a real man if you are circumcised at the age of six’.

Het tweede voorbeeld uit dezelfde kliniek gaat over een bevalling die zojuist had plaatsgevonden; de baby was geboren en gezond. Familieleden van de zojuist bevallen vrouw wilden nu kokend water gieten over de vagina van de vrouw, om de placenta te doen loslaten [kleine nuancering: later blijkt dat dit via een handdoek gebeurt]. De verpleegkunde stond dit niet toe, ook al is dit in afgelegen dorpen een gangbaar gebruik. Ze zei dat men dit beter buiten de kliniek kon doen.

Medicijnen wegslikken met palmwijn

Er worden ook ervaringen gedeeld waarbij de culturele gebruiken van patiënten (uiteindelijk) wél binnen de medische setting werden toegestaan. Zo was er een man in een ziekenhuis in Kumbo die – voordat hij zijn medicijnen zou innemen – eerst zijn hele lichaam met olie wilde insmeren. Daar had de dienstdoende verpleegkundige geen bezwaar tegen.

Wél vond ze het een bezwaar dat de man zijn medicijnen wilde wegslikken met lokale palmwijn, zoals voorgeschreven door een lokale traditionele heerser. Toen de man hierdoor zijn eten weigerde en zwakker werd, besloot de verpleegkundige de palmwijn ook toe te staan.

Tattoos en meer taboes

Eén van de meest opvallende ervaringen vond ik die van twee patiënten uit twee verschillende stammen die met elkaar in oorlog waren. Ze belandden met wonden op dezelfde afdeling! Hierdoor werden ze gedwongen in één kamer te slapen, te eten en bovendien hun familie te ontvangen.

Er werden ook ervaringen gedeeld van culturele verschillen met westerlingen. Zo was er een Amerikaanse geneeskundestudent met een tattoo op zijn hand. Een patiënt wilde niet door hem worden aangeraakt. De verpleegkundige loste het uiteindelijk op door de student handschoenen te geven.

Oeps. Een hand gaat naar mijn wenkbrauwpiercing en ik vraag de klas: ‘So guys.. what do you think of this piercing then..? Should I take it out? Please be honoust about it.’ Ik heb er niet bij stilgestaan dat ik zelf ook niet helemaal neutraal gekleed ben, voor zover dat mogelijk is.. ‘No! No no no!’, luidt het antwoord in koor. Volgens de studenten is de enige reden dat ze geen piercings hebben dat ze niet weten hoe het moet.

Afrikaanse vogels

Er worden meer voorbeelden genoemd van culturele verschillen met westerlingen in medische settings in Kameroen. Deze zijn onwijs bruikbaar voor mijn onderzoek. Het geeft me stof tot nadenken, duizend ideeën en uitgangspunten voor mijn interviews en observaties.

Als ik later het schoolterrein af loop en de Afrikaanse vogels hoor zingen, voel ik me voldaan en gelukkig. Ik kan geen interessanter beroep bedenken dan dat van antropologen.