De Kony 2012 hype bracht veel teweeg vorig jaar. Alle reden voor Caspar Lobbrecht om de balans op te maken. Wat zijn de gevolgen van de op YouTube 100 miljoen keer bekeken film? ‘Het slacktivisme van op massale schaal naar een filmpje van een half uur kijken en deze sharen, liken of retweeten verliest elke waarde wanneer niet tot activisme over wordt gegaan.’

2012 zal de geschiedenisboeken ingaan als het jaar dat wij als actieve, geëngageerde, jonge generatie afrekenden met de perverse structuren van onze voorouders. Sociale media en technologische vooruitgang hebben na de Arabische Lente opnieuw hun potentie bewezen om de status-quo voor altijd te veranderen. Het feit dat Joseph Kony terecht staat voor misdaden tegen de mensheid aan het Internationaal Strafhof in Den Haag is het begin van de ongekende mogelijkheden die de combinatie van de technologische revolutie en de jonge politiek actieve generatie ons heeft gebracht. Over vijftig jaar vertel ik vol trots aan mijn kleinkinderen hoe ik mijn bijdrage leverde aan een voor altijd veranderde wereld.

Nu de realiteit. Er is veel kritiek geweest op de mensen achter Invisible Children, de initiatiefnemers van Kony 2012, en hun doelen; naast het grote geld dat aan de strijkstok blijft hangen, is een scala aan feitelijke tekortkomingen uit de dertig minuten durende film boven water gekomen. Ook wordt beargumenteerd dat de beeldvorming over Afrika in de documentaire simplistisch en stereotyperend is en dergelijke initiatieven kunnen derhalve als paternalistisch worden ervaren. Verder wordt terecht gesteld dat zelfs als Joseph Kony gevangen genomen zou worden, de problematiek die heeft geleid tot deze situatie onaangetast blijft. Na de breed uitgemeten mentale inzinking van Jason Russell, leek de geloofwaardigheid van Invisible Children en de gestelde doelen volledig ondermijnd.

Tijd voor reflectie
Aangezien de jaarwisseling voorbij gegaan is zonder aandacht voor het verlopen van de in de Kony 2012 gestelde deadline van 31 december 2012, lijkt dit mij een mooi moment voor een korte reflectie. Hoewel in alle bovenstaande argumenten ongetwijfeld een kern van waarheid zit, beschouw ik de oprechtheid van de initiatiefnemers als vele malen geloofwaardiger dan die van de miljoenen volgers en likers op alle sociale media die het tot een hype van wereldproportie hebben gemaakt. De Hollywood-achtige productie van Kony 2012 was het gevolg van een tekort aan aandacht voor de tien (!!) eerdere documentaires van Invisible Children. Voor even werden dergelijke organisaties van hun suffige geitenwollensokkenimago ontdaan en was het populair en hip om je te bekommeren om het treurige lot van anderen.

Natuurlijk was er zonder de mentale inzinking van Jason Russell echter geen globale revolutie ontstaan die zich als actief en als één zou inzetten om misstanden als het bestaan van de Lord’s Resistance Army – LRA – van Joseph Kony uit te bannen. Het ontstaan van dergelijke hypes zit in de aard van de huidige maatschappij en wordt sterk gevoed door de technologische revolutie. Hoewel de wereldwijde YouTube-hit Kony 2012 binnen enkele dagen grofweg 100 miljoen keer werd bekeken, nam slechts een op de vijftig mensen die Kony 2012 zagen ook de tijd om de genuanceerdere en informatieve follow-up te bekijken.De meest recente film van Invisible Children ‘Move’ biedt een reflectie op het veelbewogen afgelopen jaar, maarblijft al weken rond de 50.000 YouTube-views steken, waarmee de kaars van de hype volledig op lijkt gebrand. De onderstaande grafiek illustreert het razendsnelle verval van de Kony 2012 hype op Twitter.

Hype
De waan van de dag bleek opnieuw te regeren en de hype van zielige, ontvoerde, Afrikaanse kindjes was binnen de kortste keren volledig vervangen door andere al dan niet maatschappelijke issues als de release van de iPad 3, de Olympische Spelen en natuurlijk Gangnam Style. Dit roept de vraag op hoe sterk de wilskracht van het bereikte publiek is om zich echt te verdiepen in een onderwerp. Hoewel voorstanders van dergelijke initiatieven wijzen op het belang van creëren van awareness, vraag ik me af hoe groot en hoe duurzaam deze bewustwording eigenlijk is. Hoeveel van de volgers van de hype zou Oeganda op een wereldkaart kunnen aanwijzen? Hoeveel van de popsterren die tijdens de hype te pas en te onpas hun mening aan het grote publiek verkondigden, hebben zichzelf goed geïnformeerd over de achtergrond van het Oegandese politieke bestel – waar president Museveni niet veel korter dan menig (voormalig) Arabisch dictator in het zadel zit – en over de achtergrond en opkomst van de LRA?

Naast het door mij veronderstelde brede tekort aan kennis onder de volgers van de hype, is er simpelweg niet de bereidheid in de ‘ontwikkelde’ wereld om tot daadwerkelijke actie over te gaan en idealen als die van Invisible Children te bewerkstelligen. Het slacktivisme van op massale schaal naar een filmpje van een half uur kijken en deze sharen, liken of retweeten verliest elke waarde wanneer niet tot activisme over wordt gegaan; de wereldwijd zeer teleurstellende opkomsten bij de geplande Cover the Night-initiatieven illustreren de passieve houding van het grote publiek. Grote demonstraties en maatschappelijke onrust zijn volledig uitgebleven. Zolang we zelf niet direct worden geconfronteerd met de gevolgen van beleid of onrecht, is er geen brede maatschappelijke steun om iets op de politieke agenda te krijgen; demonstranten tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs waren voornamelijk studenten en vrijwel alleen kunstenaars demonstreerden tegen het korten van cultuursubsidies en het verhogen van de BTW op kaartjes. Hoewel de demonstranten wellicht onderling sympathiseren, lijkt actieve participatie voor bewegingen van ‘de ander’ onhaalbaar. Doordat de westerse bevolking niet direct wordt geconfronteerd met de gevolgen van de LRA blijft bottom-up activisme uit en is het maximaal haalbare voor hippe hypes à la Kony 2012 het twijfelachtige begrip awareness. De ambitieuze leus uit de bekendste Kony-film, ‘we will turn this digital revolution into something more’, was niets meer dan een mooie doch lege kreet.

Casper Lobbrecht doet mee aan de Coolpolitics Masterclass Ontwikkelingssamenwerking.