Onlangs is de Vice Versa special over voedselzekerheid uitgekomen, met daarin een rijk kerstmenu aan gevarieerde artikelen. Wat valt er zoal in te lezen?

Mocht u deze kerstvakantie met het vliegtuig op vakantie gaan, dan zult u het grootste deel van de luchtreis uitkijken op akkers en landbouwvelden. Misschien krijgt u ondertussen een naar plastic smakende vliegtuigmaaltijd voorgeschoteld. Landbouwgrond en voedsel zijn wereldwijd de basis van ons bestaan. Geen land dat zich heeft ontwikkeld zonder een florerende landbouwsector, en geen mens dat zonder voedsel kan. Een dosis romantiek hoort hierbij: in Nederland koesteren we onze koeien in de wei, al of niet kijkend naar Boer zoekt Vrouw. En ook in ontwikkelingslanden is ‘boer zijn’ meer dan alleen een vak: het is je identiteit, je respect voor de grond. Voedsel is meer dan alleen eten op je bord: het moet gezond zijn, smakelijk, en vooral tijdens de kerstperiode, verbinden.

Terwijl we ons deze vakantieperiode tegoed doen aan kalkoenvlees, fondue en rode wijn, is het een uitgelezen moment om stil te staan bij voedselzekerheid. Zullen we over pakweg 50 jaar nog steeds onze kerstmenu’s zo uitgebreid kunnen maken? En wat te doen met de 2 miljard ondervoede mensen die nu leven?

Deze en andere vragen staan in de Vice Versa voedselzekerheidsspecial die onlangs is uitgekomen. Een rijk menu aan artikelen staan in deze special.

Zo gaan we in het introductie artikel op zoek naar wat precies het voedselzekerheidsprobleem inhoudt. En wat zijn nu de juiste politieke keuzes die gemaakt moeten worden?  Zetten we in op grootschaligheid of vooral op de 500 miljoen kleine boeren? Gaat het om de export of import? En zijn hoge voedselprijzen nu een vloek of zegen? En is het eigenlijk wel zo onmogelijk om in 2050 een ieder van een voedzaam dieet te voorzien? We gaan te rade bij experts als Jim Woodhill (Wageningen Universiteit), Ton Dietz (Africa Studies Centre) en Jaya Olaniran (FAO).

In een beleidsanalyse bekijken we de samenwerking tussen Economische Zaken en Buitenlandse Zaken. Is er altijd sprake van een win-win situatie? Johan Veul (Buitenlandse Zaken) en Marcel Vernooij (Economische Zaken) laten hun licht schijnen op hun samenwerking. ‘Laten we er trots op zijn dat we nu zo hecht samenwerken om de honger aan te pakken.’

Een reportage uit Ethiopiӫ laat zien hoe boeren, kleinschalige en grootschalige boeren, te werk gaan en hulp krijgen van de programma’s CASCAPE en het Productive Safety Net Programme, die steun krijgen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze programma’s laten zien dat de regering niet alleen inzet op boeren die voor de markt produceren, maar ook op de armere boeren die met behulp van betere infrastructuur in eigen levensonderhoud kunnen voorzien.

Ook de Nederlandse topsector Agri&Food wordt kritisch onder de loep genomen. Het agrarische bedrijfsleven is Nederlands troefkaart. Samen met kennisinstellingen, ontwikkelingsorganisaties en de overheid moet deze topsector werken aan voedselzekerheid. Goed voor het bedrijfsleven, én goed voor de ontwikkeling van arme landen, is het idee. Maar werkt dat echt zo? Met onder andere: Friesland Campina, RijkZwaan, Hivos en Christiaan Rhebergen (hoofd DGIS).

Wageningse wetenschappers laten tevens hun licht schijnen op voedselzekerheid. De commotie was groot toen onlangs Aalt Dijkhuizen, bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit, in september voor hoog intensieve landbouw pleitte. Niek Koning, Marianne van Dorp, Pablo Tittonell en Martin van Ittersum debatteren over kunstmest, lokale landbouw, voedingsgewoontes, vrijhandelspolitiek en biobrandstoffen en laten zien dat er veel diversiteit en nuance bestaat binnen Wageningen. Eén ding is zeker: er is geen simpele oplossing voor honger.

Verder portretteren we twee Nederlandse MKB’ers in Ethiopiӫ: Ben van Ampting, die een eigen sesambedrijf is begonnen (‘ik verkoop de Mercedes onder het sesamzaad’) en Lammert Nauta, die in het kader van een herbebossingsprogramma olijfbomen plant. Wat heeft de lokale bevolking eraan?

Ook hebben we aandacht voor de minder positieve kant van investeringen: landroof. Trouw-correspondente Seada Nourhussen maakte voor Trouw een serie reportages en besprak in Vice Versa haar conclusies. Zij was in het begin vast van plan het onrecht aan de kaak te stellen, maar heeft haar beeld gaandeweg ook genuanceerd. Zijn investeringen nu roof of geven ze kans op ontwikkeling?

Met de Russische denker Alexander Chayanov gaan econome Ellen Mangnus en landbouwadviseur Joost Nelen te rade hoe we met de zogenaamde ‘kleine boeren’ om moeten gaan. Een eeuw geleden toonde Chayanov al het belang aan van analyses over lokale sociaaleconomische processen ‘van onderop’: neem de werkelijkheid als startpunt zonder haar ondergeschikt te maken aan een ontwikkelingsblauwdruk.

Dat laatste adviseert ook Bill Vorley (IIED). In een artikel over de macht van boeren in een geglobaliseerde wereld, bekritiseert hij zowel het marktgerichte model als de rechtenbenadering, en gaat hij uit van ‘producer agency’: boeren vinden vaak zelf creatieve manieren om met verandering om te gaan. Het is zaak hierop in te springen in plaats van met steeds nieuwe interventies te komen, vindt hij.

Ook Ellen Mangnus (KIT) pleit voor een gedegen analyse van de lokale context. Zij laat zien dat het coӧperatiemodel, een van Nederlands exportideeӫn, in de context van Mali verdacht weinig lijkt op het coӧperatiemodel dat westerse ontwikkelingsorganisatie voor ogen hebben. Maar is dat wel zo erg? Het blijkt dat boerencoӧperaties prima hun eigen draai kunnen vinden, maar wel op een heel andere manier dan de westerse.

Gaat voedsel echter alleen maar over calorieӫn en productie? Nee, ook  voeding is belangrijk, betoogt Paulus Verschuren, sinds september de eerste speciaal gezant Voedsel- en Voedingszekerheid voor het ministerie van Buitenlandse Zaken. In een artikel over klimaatslimme landbouw kijken we hoe landbouw zich aanpast aan het klimaat. En hoe produceer je eigenlijk voor de stad, nu steden ‘booming’ zijn en steeds meer mensen van het platteland naar de stad verhuizen? Ook die vraag wordt onder de loep genomen in deze special.

Tenslotte sluiten we af met vier kerstmenu’s van vijf topkoks (Hedwig Bruggeman van Agri-ProFocus, Herman Brouwer van CDI/WUR, Cor van Beuningen van de FoodFirst conferenties, Bart de Steenhuijsen Piters van het KIT en auteur van de IOB studie over voedselzekerheid en Ferko Bodnár, free lance evaluator en auteur van dezelfde studie). Zij geven aan minister Liliane Ploumen adviezen hoe ze het voedselzekerheidsbeleid voort kan zetten.

Genoeg te lezen dus in deze wintermaanden! En tenslotte wenst de Vice Versa redactie u een inspirerend nieuwjaar toe.

Krijg deze special nagestuurd als u nu een abonnement neemt en krijg bovendien het boek ´What is the matter with African agriculture´ cadeau!! Ga naar www.viceversaonline.nl/abonneren of mail naar: abonnementen[a]viceversaonline.nl

Deze special is mogelijk gemaakt door: CDI Wageningen UR, Agri-ProFocus, FoodFirst, Hivos, FMO en Friesland Campina. Meer weten over deze special? Neem contact op met de redactie (redactie[a]viceversaonline.nl).