Kathleen Ferrier was onlangs bij de Vrouwen en Vrede Conferentie van de Nederlandse Ambassade in Harare, Zimbabwe. De bijeenkomst ging over het beëindigen van seksueel geweld. Naar aanleiding hiervan reflecteert Ferrier op een aantal dingen die haar zijn bijgebleven en komt ze tot de conclusie dat internationale samenwerking ook om waarden draait. ‘Ik ben benieuwd om welke waarden het vooral zal gaan in het beleid van de nieuwe minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.’

Op 29 en 30 november jongstleden vond er een bijzondere conferentie plaats in Harare, de hoofdstad van Zimbabwe. Op initiatief van de Nederlandse ambassade ter plaatse kwamen meer dan honderd mensen uit politiek en samenleving  bij elkaar om zich te buigen over een heikel en zeer gevoelig onderwerp tijdens deze Vrouwen en Vrede Conferentie over het beëindigen van seksueel geweld.

Ook de Marga Klompé leerstoel van de Universiteit Tilburg was betrokken bij de opzet van de conferentie. Dit jaar wordt herdacht dat oud-minister Marga Klompé honderd jaar geleden geboren werd. Ze heeft zich ingezet voor de emancipatie van vrouwen en evenzeer wereldwijd en in Nederland bijgedragen aan gerechtigheid en de emancipatie van minderheidsgroepen. Dit heeft ze vanuit haar werk en visie gedaan.

Ervaringen delen

Op uitnodiging van de Nederlandse ambassade mocht ik erbij zijn en spreken over processen van onafhankelijkheid (Suriname is maar vijf jaar eerder dan Zimbabwe zelfstandig geworden).  Wat betekenen die processen voor een land? En natuurlijk kon ik ook mijn ervaringen delen ten aanzien van de rol die politici kunnen spelen bij het bestrijden van seksueel geweld.

Achteraf besef ik des te meer dat deze conferentie een gewaagde onderneming was, omdat het een gewaagd onderwerp agendeert op een moment  dat de spanning in het land voelbaar oploopt.  Volgend jaar zijn er verkiezingen. Niemand weet nog wanneer precies die plaats zullen vinden, maar de druk wordt al schaamteloos opgevoerd. Mensenrechtenverdedigers waarmee ik sprak, verwachten ieder moment een inval in hun kantoor. De directeur van Southers Africa Parliamentary Support Trust, een organisatie die het parlement ondersteunt, ervoer op het allerlaatste moment dat een belangrijke bijeenkomst moest worden afgelast van de politie zonder opgaaf van redenen. Tijdens de bijeenkomst zou onder meer worden gesproken over de parlementsbehandeling van de overheidsbegroting.

Taboe

In deze setting praten over een gevoelig onderwerp als seksueel geweld en zeker seksueel geweld dat voortkomt uit politieke motieven, zoals verkrachting als politiek drukmiddel of oorlogsinstrument, ligt heel erg gevoelig. En het praten hierover is tegelijkertijd zo nodig… Er rust nog steeds een taboe op dit onderwerp terwijl het steeds afschuwelijkere vormen aanneemt. Zoals in Congo waar iemand als dokter Mukwege, iemand die het lef heeft op te komen voor vrouwen wiens leven en lichaam kapot gemaakt zijn door verkrachting als oorlogsinstrument, onlangs ternauwernood een aanslag op zijn leven overleefde. Zoals in Rwanda, waar in 1994 500.000 vrouwen door verkrachting met hiv/aids besmet raakten. Voor hen was en is er geen speciale aandacht of ondersteuning. Het is dus moedig van de Nederlandse ambassadeur Joziasse om dit onderwerp te agenderen, waarbij de uitvoer nadrukkelijk een lokale verantwoordelijkheid was.

Het werd een succes, omdat het onbespreekbare bespreekbaar gemaakt werd. En omdat er politici van alle politieke partijen actief deelnamen evenals een krachtige vertegenwoordiging van de chiefs, de traditionele leiders.

Shockerend

Zelf heb ik in mijn bijdrage vooral opgeroepen tot concrete actie. Dat is juist nu zo nodig. In de setting van toenemende angst vond ik het shockerend om te horen wat een vrouw tegen mij zei: ‘Ik ben zo bang voor wat er straks weer gaat gebeuren met de verkiezingen. Weer massale verkrachtingen en niemand die de daders durft aan te geven, omdat zij de politieke winnaars zeggen te zijn.’

Ik ben mij ervan bewust hoe makkelijk het is voor mij om op te roepen tot actie. Straks ben ik weer weg. Wat weet ik van de werkelijkheid van alledag waar mensen in verkeren? Toch doe ik die oproep. Meer dan dat kan en mag ik ook niet doen. Ik ben niet degene die de problemen oplost, dat moeten de mensen zelf doen. Op hun eigen manier, want dat is de enige manier waarop het werkt, echt langdurig werkt. Omdat ik als buitenstaander nooit deel zal worden van de lokale realiteit. En die moeten we respecteren. Mijn taak is ondertussen wel uitdragen waar ik, waar Nederland voor staat en uitdragen dat mensen die zich verzetten tegen onrecht, niet alleen staan. Dat er begrip en steun is.

‘Gaat om waarden’

Ik was geraakt door wat een van de deelneemsters mij toevertrouwde: ‘Sommige landen geven geld. Maar Nederland doet meer. We hebben óók behoefte aan gelegenheid om over dit soort zaken te praten. Het gaat om waarden. En hoe wij hier in Zimbabwe, daarmee omgaan. Met alles wat we meegemaakt hebben in de onafhankelijkheidstrijd maar ook recentelijk.’

Internationale samenwerking gaat niet om geld alleen, maar ook om waarden. Die we misschien veel te lang als universele waarheden hebben uitgedragen, maar die we nu op veel een bescheidenere manier aan de orde zouden moeten stellen.

Ik ben benieuwd om welke waarden het vooral zal gaan in het beleid van de nieuwe minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Vanuit haar ervaring en deskundigheid heeft zij daar zeker een eigen visie op. Het is alleen jammer dat de korting op het budget al vaststaat nog voordat de beleidsvisie op de rol die Nederland wil spelen, duidelijk is. Dat is wat mij betreft de verkeerde volgorde.