‘Een onsje minder veranderdrift en een werkelijk “lerende” samenleving zouden ons dichterbij vernieuwing brengen dan ijverige hijgerigheid’, betoogt Jack van Ham in zijn nieuwste column naar aanleiding van het Smart Aid-debat. Hij wil met een beetje serieuze humor wat verlichting brengen in het debat dat volgens hem steeds ziellozer en zuurder begint te worden.

Het gezellige debat over vernieuwing en vernieuwingsinitiatieven voor internationale samenwerking op donderdag 22 november in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag kreeg een vinnig staartje.

Nog niet merken

Een belangrijk deel van het debat was, in weerwil van de botte bezuinigingen die de afgelopen jaren het budget hebben gesloopt, optimistisch van aard. Zo’n beetje als een debat over de verkorte AOW en WW. We vinden het allemaal wel lastig maar omdat we het eigenlijk nog niet merken, gaan we nog niet de straat op.

Een honderdtal vertegenwoordigers van ontwikkelingsorganisaties sloofde zich uit om er een mooi en positief debat van te maken. Innovatie is nodig, wie kan er tegen zijn? Verandering moet, natuurlijk. De samenleving verandert dus wij ook. Mooie woorden, leuke nieuwe initiatieven, een gezellig debat en weinig wanklank.

‘Kromme tenen Arend Jan’

Je zag de vertegenwoordiger van de VVD, mevrouw De Caluwé glunderen. Ze waagde het zelfs een ondeugend scherpe opmerking te maken: ‘De bezuinigingen zijn nodig om ruimte te maken voor vernieuwing.’ Dat klonk nog eens wat anders dan haar voorgangers in de VVD. ‘Kromme tenen Arend Jan Boekestijn’ was trots op zijn korte maar succesvolle sloopwerk en kon niet stoppen met van de daken te roepen dat ‘ontwikkelingshulp verslavend is, afschaffen’. Daar gingen de maatschappijkritische ontwikkelingswerkers nog voor in de benen, dat riep terechte verontwaardiging op. Het gevecht met Arend Jan mocht niet lang duren, hij voerde zichzelf af langs de achterdeur.

Maar ‘de tijden zijn veranderd’. Na een voorzichtige poging nog te redden wat er na de eerste miljard bezuiniging te redden viel, verstomde de ngo’s toen zelfs de PvdA  hypotheekrenteaftrek en ziektekostenpremie inruilde voor wederom een miljard bezuiniging op de inspanningen voor de allerarmsten in deze wereld.

Botte bijl

Mevrouw De Caluwé was op haar teentjes getrapt, toen er een voorzichtig tegengeluid uit de zaal kwam dat deze bezuinigingen toch wel zeer drastisch zijn. Daar werd ze nu ‘toch zo moe van’. ‘De bezuinigingen zijn nodig voor vernieuwing’, liet ze pinnig en boos gemaakt weten. De VVD hanteert inderdaad de botte bijl niet meer, die kastanjes worden uit het vuur gehaald door de coalitievrienden.

Laten we de redenering die zelfs bij de collega’s van ontwikkelingsorganisaties c.s. zo populair lijkt te worden, voortaan maar wat algemener toepassen: de banken hebben er een zooitje van gemaakt. Verandering en innovatie is hard nodig. Extra belasten en de salarissen van de verantwoordelijken halveren. Zal je zien hoe hard ze lopen, toch?

Halveren

Of deze: de politiek krijgt het de afgelopen twaalf jaar niet meer voor elkaar aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid inhoud te geven en op zijn minst vier jaar fatsoenlijk met elkaar samen te werken en het land te regeren. Innovatie en verandering zijn bittere noodzaak. Laten we de afdrachten aan de overheid halveren en op de salarissen van ministers en Kamerleden drastisch bezuinigen. Gaan ze beter en efficiënter samenwerken, toch?

Vernieuwing en verandering zijn permanente processen waarvoor een investering noodzaak is. Snelle sloop mag dan in ‘de nieuwe politiek’ passen, het lijdt tot hoge transitiekosten en kapitaalvernietiging. Of hebben we van de veranderingen in de zorg, het onderwijs, het openbaar vervoer etc., dan helemaal niets geleerd? Een onsje minder veranderdrift en een werkelijk “lerende” samenleving zouden ons dichterbij vernieuwing brengen dan ijverige hijgerigheid.

Wordt eens een beetje wakker, of hebben we de afgelopen vijf jaar echt zitten slapen?