Zojuist aangekomen in Afrika loopt de voormalige ontwikkelingswerker mijmerend rond en neemt zich voor ‘om weer te aarden door de intieme relatie met het land te herstellen, het oude weer gewaar te worden en het nieuwe naar waarde te schatten’.

Een man, zestiger, keert na twintig jaar terug naar Afrika waar hij vroeger, gedreven door idealen, jarenlang zijn steentje heeft bijgedragen aan het ontwikkelingswerk. De man, we zouden hem Theo kunnen noemen, neemt zijn twee tienerkinderen mee naar Tanzania. Alle plekken waar hij gewerkt heeft, zal hij zijn dochter Sanne en zoon Thijs laten zien en ze zullen het zeker leuk vinden om zijn vroegere Afrikaanse collega’s te ontmoeten.

Het loopt allemaal anders. De kinderen zijn maar matig geïnteresseerd, vroegere collega’s verschijnen niet of veel te laat en de man ziet bar weinig terug van zijn ‘oude’ Afrika. Hij doet zijn best maar het wil niet erg lukken. Het nieuwe, zoals het Japanse restaurant en de pinautomaat, maakt weinig enthousiasme bij hem los. Zijn kinderen, aardig zonder meer, willen vooral hotels waar alles perfect geregeld is: full breakfast, hot shower en liefst een zwembad. Het chaotische ongeregelde avontuurlijke Afrika van de vader ondergaan zij met een schouderophalend onbegrip.

En natuurlijk wordt vader de verkeerde bus ingetrokken en voelt hij de verwijtende blikken van zijn kinderen. Urenlang moeten ze in de bus staan terwijl ze toch zitplaatsen gereserveerd hebben. Ondanks zijn vroegere ervaringen in Afrika wordt de vader bij het inwisselen van geld opgelicht, vergeet hij een prijs af te spreken voor een taxirit en dwingt de chauffeur hem het driedubbele te betalen. De kinderen aanschouwen het allemaal met enige scepsis en concluderen dat vader lief is maar ondanks zijn ervaring kennelijk geen grote Afrikaanse voorganger.

Er gebeuren in Retourtje Afrika ook leuke dingen. Zo gaat de familie op safari, maakt een boottochtje, duikt de zee in om al snorkelend op zoek te gaan naar koraalvelden. Maar even later raakt er weer een kind verdwaald en wordt er urenlang naar gezocht. De teruggekeerde ontwikkelingswerker wil niet gezien worden als een toerist maar als iemand die Afrika goed kent en daar jaren gewoond heeft. Bijna een door gezomerde Afrikaan dus die toevallig een beetje wit is, maar er is geen Afrikaan die daarin meegaat. Voor hen is hij gewoon een onbekende Europeaan waar aan verdiend kan worden.

Zodra hij, na een verkeerde bus genomen te hebben, terecht komt in een rommelige, smerige en weinig hygiënisch nederzetting, ergert hij zich. In zijn jonge jaren vond hij al dat ongeorganiseerde en chaotische nieuw en spannend, maar nu met zijn kinderen erbij voelt hij plaatsvervangende schaamte. Een paar dagen voor de terugreis wil hij nog eenmaal de Kilimanjaro zien, de met sneeuw bedekte berg die hij veertig jaar terug beklommen heeft. Hij laat Sanne en Thijs achter op een terras, pakt een taxi die keer op keer moet omrijden, maar eindelijk kan hij tot zijn intense tevredenheid de berg weer eenmaal in zijn volle schoonheid aanschouwen.

Eigenlijk is Retourtje Afrika een droevig boek vol nostalgische dromen, niet ingevulde idealen en teleurstellingen. Tegelijkertijd lees je het verhaal met een glimlach, omdat alle tegenvallers met een relativerende ironie worden beschreven. Voorin vermeldt de schrijver, als deed hij een voorspelling, een motto van de Griekse filosoof Heraclitus: ‘Je kunt niet twee keer te water gaan in dezelfde rivier’. Hetzelfde motto had ook op de laatste bladzijde kunnen staan.

Retourtje Afrika (novelle), auteur: Theo Ruyter, uitgever: In de Knipscheer – 2012, uitgave: Genaaid gebrocheerd – 192 blz., ISBN: 978-90-6265-802-2