Stef Biemans is gisteren in zijn kinderprogramma Stefpacking op zoek gegaan naar zielige, Afrikaanse, Ghanese kinderen. Hiermee onderzoekt hij het beeld dat een flink aantal ontwikkelingsorganisaties hebben neergezet over Afrika de afgelopen tientallen jaren. Uiteindelijk vindt hij de zielige kinderen niet en toont hij de kracht aan van het Afrikaanse land. Maar hierin slaat hij door en roept hij een nieuw stereotype beeld in het leven.

‘Waar op de wereld ben je als kind het gelukkigst? Stef Biemans reist in tien afleveringen naar de uithoeken van onze planeet en gaat op bezoek bij jonge wereldburgers,’ luidt de beschrijving van het kinderprogramma Stefpacking op de website van Villa Achterwerk. Het programma is een initiatief van de VPRO en mede mogelijk gemaakt door Oxfam Novib. Vanwege “Hoezo Armoede?” trekt Biemans deze week naar Ghana toe. Het programma is zondagavond rond 19.00 uur op Nederland 3 uitgezonden en heeft dus niet alleen de jonge kijker bereikt.

Zielige Afrika

‘Afrikaanse kinderen worden op televisie altijd een beetje zielig in beeld gebracht,’ zegt Biemans in het begin van de aflevering. Hij vervolgt: ‘Met van die hongerige ogen vol vliegen en rijstkorrels rondom hun mond. Als ik die beelden zie, moet ik bijna huilen. Zielige kinderen in dat zielige Afrika.’ In de zesde aflevering gaat Biemans daarom op zoek naar zielige Afrikaanse kinderen in Ghana.

Zijn zoektocht brengt hem op plekken waar je zielige kinderen zou kunnen verwachten zoals de vuilnisbelt, het strand in Accra en het platteland. In Jip en Janneke-taal legt hij vaak helder de situatie van de kinderen uit, maar daarbij slaat hij de juiste duiding over.

Rijke landen

Als hij op het grootste ‘computer en toetsenbordenkerkhof’ van de wereld is, spreekt hij met de vijftienjarige David die het koper uit computers haalt om zijn school daarvan te betalen. Hij legt daarbij uit dat het zomaar dumpen van kapotte computers in andere landen verboden is. Biemans: ‘Dus wordt er gedaan alsof het een cadeautje is. Dan zeggen de rijke landen die veel te veel oude computers hebben: “hier Afrika, omdat jullie zo zielig zijn krijgen jullie een computer cadeau.” Eigenlijk doet hij het niet, maar dat zeggen we er stiekem niet bij.’

Biemans schetst de vuilnisbelt als een treurige boel waar het stinkt en ongezond is. Maar plots gaat de telefoon van David. Biemans: ‘Nu lijkt David op het eerste gezicht best een zielige jongen, maar hij heeft wel een mobieltje waar hij de hele tijd op gebeld wordt en hij vindt ook allemaal mooie dingen uit,’ zoals een zelfontworpen ventilator. Het is het beeld van de hele aflevering; op zoek naar de zieligheid en vervolgens laten zien dat de kinderen eigenlijk niet zo zielig zijn. Hiermee wordt de kracht van Afrika goed in beeld gebracht. David geeft zelfs aan later bij een bank te willen werken als hij van school is. ‘Deze jongen maakt er nog best wel wat van en gaat niet bij de pakken neerzetten,’ concludeert Biemans.

Vervolgens vertelt de uitzending over de groeiende economie van Ghana. De Ghanezen zijn harde werkers, waardoor volgens Biemans, ‘ze slapen waar het ze maar uitkomt. Ze schamen zich er gewoon niet voor om een dutje te doen.’ Hier gaat Biemans te kort door de bocht en slaat hij vitale informatie over, waardoor het ontbreekt aan duiding. Hoe groot is de kans dat een jongen als David later echt bij een bank kan werken? Is er zoveel werkgelegenheid? Levert die economische groei wel een beter bestaan op? En waarom slapen deze mensen niet thuis, maar midden op straat?

Ongefundeerd beeld

De uitzending gaat op deze manier verder. Van zielig naar de kracht van Ghana, zonder het hele plaatje te laten zien. Ook kun je je afvragen of hij wel de juiste plaatsen bezoekt. Als hij naar het platteland gaat, op zoek naar zielige Ghanese kinderen, dan is hij bij een toeristische bestemming. Niet bij de allerarmsten die in een hutje wonen en geen Engels spreken.

‘Hoezo zielige Afrikaanse kinderen?,’ luidt de conclusie van de aflevering van Stefpacking. En hiermee is genoeg gezegd. Het beeld dat is geschetst van zielige Afrikaanse kinderen wordt ontkracht, maar hiermee wordt een even zo ongefundeerd beeld neergezet, het beeld van stoere Afrikaanse kinderen. De logische vervolgvraag is waarom wij een land als Ghana, en in het verlengde daarvan: Afrika, ontwikkelingssamenwerking geven. Het antwoord hierop ligt in de vragen en antwoorden die Biemans ontweek.