Als voorzitter van de Raad van Toezicht van het Liliane Fonds is Jack van Ham onlangs met zijn organisatie naar Nigeria geweest. Hij heeft daar onder meer een project bezocht dat opkomt voor de allerarmsten, maar moet concluderen dat met de huidige attitude bij de overheid dit type werk helemaal naar de marge zal worden gedrukt.

Samen met Kees van den Broek van het Liliane Fonds was ik twee weken terug in Nigeria om te onderhandelen met onze strategische partners. Nigeria is  normaal al geen plaats om naar uit te zien, maar nu lijkt het erop dat we ook nog de verkeerde week hebben gekozen. Hier zijn overstromingen en neemt het gevaar van kidnapping vervelende vormen aan.

Juist nu is in Nederland een kabinet in elkaar getimmerd. Juist nu is bekendgemaakt dat, ondanks de participatie van de PvdA die een paar maanden geleden tot mijn genoegen nog ferm riep – ‘niet over de rug van de allerarmsten in de wereld’, het nieuwe kabinet een miljard euro gaat bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Ik ga geen ach en wee meer roepen. Ik zal zelfs niet smalend roepen naar al die vernieuwers die riepen dat ‘OS niet om geld alleen gaat’. Ze krijgen volop kans om dat te bewijzen. In plaats daarvan deel ik graag een ervaring, met de allerarmsten.

Leven als paria

Nigeria is een van de landen waar het Liliane Fonds lokale partners steunt in hun strijd om een menswaardig en rechtvaardig bestaan. Vooral mensen met een handicap en/of beperking. In dit land van 160 miljoen inwoners leven ongeveer 15 miljoen mensen met een handicap of beperking. In Nigeria betekent dat automatisch dat je behoort tot de groep allerarmsten en absoluut kanslozen. Een leven als paria in je eigen familie of dorp ligt in het verschiet. Vaak weggestopt en onder erbarmelijke hygiënische en sociale omstandigheden leef je het leven, waarvan ook jij er maar een hebt. Als je sterft, is er veelal opluchting. Een mond minder te voeden en geen discriminatie van de familie en omgeving meer. Met een beetje geluk komt ook je man terug die je heeft verlaten toen hem werd verteld dat hij een gehandicapt kind kreeg. De Daughters of Charity (DOC), een van oorsprong Franse congregatie, heeft ook een branche in Nigeria. Het is voor sociale en emancipatorische activiteiten een strategische partner van het Liliane Fonds.

De DOC is een organisatie met moderne opvattingen. Natuurlijk halen zij hun inspiratie uit religie, het is een congregatie. Tegelijk zijn ze werelds en zeer betrokken op de politieke en religieuze ontwikkelingen in hun tamelijk getraumatiseerde land. Hun hoofdzetel is in Eleme, in de provincie Riverstate, onderdeel van het voormalige Biafra. Hun sociale activiteiten zijn onder meer gericht op noodhulp, maar hoofdzakelijk op de emancipatie, rechten en ondersteuning van gehandicapten en mensen met een beperking.

Zestig kinderen

Nabij de hoofdstad Abuja zijn de zusters twaalf jaar geleden een centrum gestart voor de rehabilitatie en zelfredzaamheid van kinderen en hun directe omgeving, met een handicap en/of beperking. Via vroegtijdige interventie is gestart met een programma waarbij de kinderen zijn verzorgd en zoveel als mogelijk worden overlevingsvaardigheden en een opleiding aangeleerd. De familie en omgeving worden daarbij nauw betrokken. De kinderen verblijven alleen overdag in het centrum. Avonden, weekenden en vakanties worden thuis doorgebracht om de aansluiting niet te verliezen. In de tweede fase is naast medische en geestelijke begeleiding veel oog voor vocational skills en training. In fase drie is met hulp van het bedrijfsleven en internationale donoren een klein bedrijfje opgezet waarmee eigen inkomen wordt gegenereerd en oudere kinderen die daarvoor in aanmerking komen, worden voorbereid op een eigen plek in de samenleving. Op dit moment maken zestig kinderen uit de omgeving van Abuja deel uit van dit rehabilitatiecentrum. Het centrum draagt de toepasselijke naam HOPE.

Hoe de toekomst van HOPE eruit zal zien kan ik moeilijk voorspellen. Wat ik wel weet is dat met de huidige attitude dit type werk, gericht op de allerarmsten in de wereld, helemaal naar de marge zal worden gedrukt. De veelgeroemde samenwerking tussen Nederlandse ngo’s en de Nederlandse overheid was in het verleden de held en voorloper in de wereld van diepe armoede. De afgelopen tien jaar heb ik onder de bezielende leiding van zes ministers het ene megalomane plan het andere zien opvolgen. Met een ongekend maakbaarheidsdenken is de wereld van de armoede besprongen. In tien jaar tijd is het beleid door politieke voorkeuren vijf keer gewijzigd, zijn de prioriteiten per jaar bijgesteld, zijn organisaties en ambassades hoog de gordijnen ingejaagd en is een ongekend dure bureaucratie ontstaan die vooral een schijnwereld van resultaat bedient. Nu zal er opnieuw een miljard van het ontwikkelingsbudget verdwijnen.

Prooi

‘Gelukkig’ gaat 750 miljoen naar handelsbevordering, want dat helpt ons en de ontwikkelingslanden. Wie willen we nu voor de gek houden? Een zeer beperkt deel van alle geldstromen in ontwikkelingslanden zijn ontwikkelings- en hulpgelden. De rest, duizenden miljarden zijn handelsgelden die worden gegenereerd door onder meer bedrijven die vanwege belastingvoordelen hun hoofdkantoren in Nederland hebben. Dat een miljard voor de bühne van de VVD moet worden bezuinigd, vind ik vreselijk maar snap ik. Rechts, onder aanvoering van de VVD, wil een prooi.

Maar laten we het niet een beleid ‘dat goed voor ons en ook voor de allerarmsten is’, noemen. Dat is een volgende pretentie die niet wordt waargemaakt. Laten we wat dichter bij de ambitie van deze ploeterende zusters blijven. Zij hebben zich de afgelopen jaren niet van de wijs laten brengen en de regels van Vaclav Havel onverstoorbaar in de praktijk gebracht: ‘Hoop, is niet hetzelfde als optimisme, evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen.’ En: ‘Wel de zekerheid dat iets zinvol is, ongeacht de afloop, het resultaat.’

Deze mensen hebben door hun toewijding, volharding, betrouwbaarheid en strijdlust voor de allerarmsten het gewenste resultaat gehaald voor een betere wereld. In de breedte verdienen dergelijke activiteiten en ambities gesteund te blijven worden. Daarvoor is dat miljard bedoeld en bestemd. Als beschaving ruil je kanslozen niet uit tegen zorgpremies of hypotheekrenteaftrek. Geen bezuinigingen ten koste van de allerarmsten. Ik wens het nieuwe kabinet dezelfde spirit, hoop en compassie van de Daughters of Charity toe.