Effectief samenwerken ondanks eerdere spanningen? Het kan, stellen Sam Boering en Ger Roebeling, senior trainer/consultants bij MDF Training & Consultancy, met de ‘Circle of Coherence’, een model dat laat zien wat mensen nodig hebben op verschillende momenten in een samenwerkingsproces, met als doel om zich verbonden voelen met de inhoud en met elkaar.

Ingewikkelde netwerk modellen?

Na bijna 25 jaar werkzaam in ontwikkelingssamenwerking deed ik, Sam Boering, in 2011 mee in een advanced netwerk training die gegeven werd door mijn collega Ger Roebeling. Ik leerde over de dynamiek van samenwerken en dat hierbij de chemie tussen mensen centraal staat. Je zou zeggen, “dat zou hij toch moeten weten”, maar Ger gebruikte de zogenaamde Circle of Coherence (een van de modellen/instrumenten van de FAN – Free Actors in de Networks benadering). Toch weer iets nieuws, een andere manier van kijken.

Tijdens de training had ik nog wat twijfels: “alweer een nieuw modelletje..”. Bovendien … Ik snapte het nog niet helemaal. Het model bestond uit wel heel veel informatie; kon dit in de praktijk wel werken?

De weerbarstige realiteit van een netwerk

Driekwart jaar later kom ik in een situatie waarin vier vrouwen gezamenlijk bezig zijn de genderongelijkheid binnen hun organisaties aan te pakken. Vier krachtige vrouwen, die een conflict niet uit de weg gaan. Helaas hebben ze ook onderling een conflict gekregen.

De samenwerking was uitgemond in verstoorde persoonlijke relaties: tranen, kilte en denken dat het nooit meer goed zou komen. In plaats van het mooie gezamenlijke gevecht tegen genderongelijkheid bleek het een vooral heftig onderling gevecht geworden te zijn. Terug naar af. “Laten we maar wat minder samenwerken, want dan escaleert het in ieder geval niet.” De vraag was: Moet je accepteren dat de samenwerking minder wordt of moet je juist helpen de dames weer bij elkaar te krijgen om de gezamenlijkheid een nieuwe kans geven? En in dat geval, wat kunnen we eigenlijk doen om dat te bereiken?

Ik juli 2012 stelde voor om een workshop te organiseren over een netwerk benadering. Ik wilde de opgedane kennis uit de cursus van Ger toepassen. Dit werd geaccepteerd. In september zou deze workshop gaan plaatsvinden. Echter tussen juli en september werd steeds duidelijker hoe de vlag er werkelijk bij hing: niet goed dus. Ik werd toch wel enigszins nerveus. Pittige dames en stevig verstoorde relaties. Zou ik echt iets kunnen betekenen? Hoe groot was de kans dat de zaak zou verergeren, escaleren? En natuurlijk: hoe toepasbaar zou het netwerk model in de praktijk zijn? Slechts een paar van de vraagtekens die ik had. Uiteindelijk is de workshop gehouden. Niet iedereen was de eerste dag aanwezig. Hoezo, verstoorde relaties..?

Modellen in de praktijk

Modellen helpen om anders naar hun eigen werkelijkheid te kijken – vaak blijkt dat die werkelijkheid niet zo uniek is als gedacht wordt. Dat leidt tot opluchting en dus ruimte voor oplossingen voor ogenschijnlijk onoverkoombare problemen.

Om een vastgelopen dynamiek tussen sterk gedreven leiders vlot te trekken, bleek de eerdergenoemde Circle of Coherence een behulpzame tool. Elke menselijke dynamiek wordt gekenmerkt door verbinding op inhoud, maar net zo sterk op verbinding in de relatie! Dat laatste wordt vaak vergeten. “Als we het op de inhoud maar eens zijn …dan volgt de rest vanzelf.” Toch zijn mensen in werkelijkheid weerbarstiger. Om verbonden te blijven aan de inhoud, is ook verbondenheid met elkaar nodig.

De Circle of Coherence laat zien wat mensen nodig hebben op verschillende momenten in een samenwerkingsproces, met als doel om zich verbonden voelen met de inhoud en met elkaar. Het model beschrijft ook wat er gebeurt als een deelnemer zich NIET meer verbonden voelt met de inhoud of de andere deelnemers en wat er voor nodig is om dat wel weer te voelen.

De Circle of Coherence kent vier verschillende fases of momenten. Zo is er bijvoorbeeld een fase waarin mensen elkaar leren kennen en informatie uitwisselen (het ontdekken van gezamenlijkheden). Als deze uitwisseling niet intensief of voldoende relevant is bestaat het gevaar dat mensen niet geïnspireerd raken. Kortom, er is een reëel gevaar dat mensen besluiten te vertrekken. In een andere fase gaat het vooral om het ontdekken en erkennen van elkaars verschillen (toegevoegde waarde!). Als die niet erkend worden, is er een grote kans dat mensen met elkaar in ‘gevecht’ raken. In een volgende fase ontstaat er een gevaar dat mensen zich confirmeren aan elkaar en dat er een gebrek aan co-creatie optreedt. En co-creatie is nou juist waar het bij het samenwerken om gaat!

Effectief samenwerken? Dat kan!

Ik faciliteerde de discussie met de vier dames over de eigen realiteit met het Circle of Coherence model als basis. Het werkte! Zodanig zelfs, dat weer een andere collega die de dames in kwestie goed kent, zich afvroeg of ik soms “groepspsycholoog” was geworden? Welnee, dat niet, maar de combinatie van mijn ervaring met het faciliteren van groepsprocessen en de toepassing van Circle of Coherence bleek wel heel goed te werken.

De dames realiseerden zich dat de situatie waarin ze verkeerden niet uniek is. En dat de spanningen die ze ervoeren een “normaal” (en helaas niet altijd even plezierig) onderdeel van elk samenwerkingsproces is. De uiteindelijke conclusie van de workshop was dat de oplossing die een aantal mensen voor ogen had – meer structuren (en regeltjes)- niet zou werken. De eerste behoefte was die van erkenning van elkaar als personen! Ieder met hun eigen kenmerken en belangen, als mensen die allemaal een specifieke en niet zo gemakkelijke positie binnen hun eigen organisatie bekleden.

De reflectie ten aanzien van de eigen werkelijkheid werkte, en zowaar, er lijkt weer toekomst voor de samenwerking. Na afloop van de sessie werd er geluncht met een glaasje wijn! Er was iets te vieren. De kou lijkt, voorlopig in ieder geval, uit de lucht. Er zijn gezamenlijke afspraken gemaakt ten aanzien van de weg naar voren. De dames zijn er nog niet, maar er zijn wel concrete stappen gemaakt. Er worden nieuwe sessies gepland om de erkenning van elkaar in het gezamenlijke proces verder inhoud te geven. Er bestaat hoop dat de “gezamenlijke strijd”, weer mogelijk is en dat ze samen een verschil kunnen maken in deze wereld!

Geschreven door Sam Boering en Ger Roebeling, senior trainer/consultants bij MDF Training & Consultancy.