Gisteren hield de nieuwe minister Lilianne Ploumen haar eerste speech op de Afrikadag in Amsterdam. Ploumen vertelde dat ze de eerste minister was die echt werk van coherentie gaat maken en dat dit kabinet een nieuwe weg durft in te slaan. Volgens Marc Broere was het vooral ietwat misplaatste retoriek en doet Ploumen hiermee onrecht aan het werk van een aantal voorgangers.

Gisteren liet de kersverse minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, zich toejuichen op de Afrikadag van de Evert Vermeer Stichting (EVS). Ze voelde zich vertrouwd door de glas-in-loodramen van Paradiso die haar terugbrachten naar haar jeugd in Maastricht. ‘Je kunt je energie steken in bittere verwijten, heilige verontwaardiging en verlammende protesten tegen dit kabinet. Of je kunt vooruit kijken’, zo sprak ze.

En dat laatste deed ze. In haar maidenspeech ontvouwde Ploumen waar ze naartoe wil met haar beleid. Alles hangt met alles samen, was haar belangrijkste boodschap. ‘Als alles samenhangt, dames en heren, is het logisch dat wij onze betrokkenheid ook laten zien op een samenhangende manier. Hoe zetten wij ons leger in? Welke investeringen doen onze bedrijven? Waar levert ons geld het meest op voor armoedebestrijding en tegen klimaatverandering? Allemaal vragen die je alleen in samenhang kunt bekijken. Ik ben de eerste minister in de geschiedenis die dat ook echt gaat doen. Jarenlang is erover gesproken, jarenlang had iedereen de mond vol van coherentie, jarenlang gebeurde er te weinig. Dit kabinet durft wel een nieuwe weg in te slaan.’

Notoire onzin

Je moet het maar durven, zulke uitspraken doen. En wie schrijft zulke notoire onzin op? Ploumen zelf of haar speechschrijver? Want zijn het juist niet haar partijgenoten Jan Pronk en Eveline Herfkens die een uitstekend trackrecord hebben als het gaat om coherentie.

Pronk had als geen ander een samenhangende visie op ontwikkeling. Je moet ontwikkeling bijvoorbeeld integreren met klimaatbeleid, vond hij. Anders zou het weinig zin hebben voor toekomstige generaties. Ook toen hij na twee achtereenvolgende ministerschappen het ministerschap van Milieu op zich nam, bleef coherentie zijn absolute speerpunt. Als minister voor Milieu wist Pronk geschiedenis te schrijven door in 2001 het Klimaatverdrag van Bonn erdoorheen te krijgen. Terug in Nederland werd hij tijdens de eerste kabinetsvergadering onthaald op een staande ovatie in het wekelijkse kabinetsberaad.

Eveline Herfkens trok met een aantal vrouwelijke ministers voor Ontwikkelingssamenwerking in de zogeheten Utstein-groep op om van donorcoördinatie en coherentie haar belangrijkste speerpunt te maken. Dit gezamenlijk optrekken in donorland zorgde voor een kleine revolutie in donorland. En zelfs onder opvolgers Van Ardenne en Koenders stond Nederland vaak nog op nummer 1 op de jaarlijkse lijst van de Commitment to Development Index van het Centre for Global Development, een gerenommeerde Amerikaanse denktank over ontwikkelingssamenwerking. Van de 21 belangrijkste donoren scoorde ons land telkens het hoogst op zeven beleidsterreinen: hulp, handel, investeringen, migratie, milieu, veiligheid en technologie. We waren het meest coherent of het minst incoherent van alle donoren.

Flinterdunne oneliners

Pas onder het vorige kabinet maakte Nederland een vrije val naar beneden als het gaat om internationale solidariteit en dat beleid lijkt onder Rutte-II te worden voortgezet, gezien de megabezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Het toch ietwat retorische taalgebruik van Ploumen kan dit niet verhullen. Ze zal ook met meer moeten komen dan haar eerste flinterdunne oneliners. ‘Laten we van elke geïnvesteerde euro in Afrika een daalder maken’, sprak Ploumen na haar eerste bezoek aan Mark Rutte. En gisteren heette het: ‘Minder geld, evenveel resultaat. Daar streef ik naar.’ Het zijn uitspraken die wel iets weg hebben van de gemiddelde voetbaltrainer. ‘De bal is rond.’ Of: ‘Wie de meeste doelpunten maakt heeft gewonnen.’ De speech van Ploumen kon in ieder geval op geen enkele manier tippen aan de toespraak die Ben Knapen vorig jaar hield op de Afrikadag, waarin hij een duidelijke visie gaf op de veranderende wereld en de nieuwe hulparchitectuur.

Een teleurstellende en misschien wel valse start dus. Maar ze is dan ook nog maar net begonnen.