IS-professionals moeten dagelijks culture verschillen in communicatie overbruggen. Dat gaat niet altijd van een leien dakje. Trainer, adviseur en coach Yvonne van der Pol steekt daarom de sector de helpende hand toe en richt zich deze week in vijf columns op intercultureel vakmanschap en meesterschap.  Eerder heeft ze al uitgelegd welke kennis, kunde en motivatie je als professional nodig hebt voor intercultureel vakmanschap. Deze keer zoomt ze in op welke persoonskenmerken bevorderlijk zijn voor intercultureel contact. ‘Voor elke IS-professional is het belangrijk dat hij zichzelf goed kent.’

De Griekse filosoof Heraclitus verkondigde in de vijfde eeuw voor Christus al dat je karakter in je hele leven een belangrijke rol speelt. Hij zei hierover: ‘’s Mensen karakter is zijn lot’. Het karakter is dus ook belangrijk voor de mate waarin je intercultureel competent functioneert. Je persoonlijkheid is uiteraard geen onveranderlijk gegeven, maar sommige zaken zitten nu eenmaal diep ingebakken en veranderen niet makkelijk. Uit onderzoek van Van Oudenhoven en Van der Zee* naar interculturele vakbekwaamheid en persoonlijkheid, blijkt dat een aantal persoonlijkheidskenmerken bevorderlijk zijn voor intercultureel contact. Volgens de onderzoekers zijn dat culturele empathie, open-mindedness, emotionele stabiliteit, sociaal initiatief en flexibiliteit. De meesten zijn in alle communicatie van belang. Intercultureel werken vraagt echter altijd net iets meer. Het overbruggen van de niet-zichtbare cultuurverschillen en de wederzijdse beeldvorming in interculturele communicatie leidt namelijk tot meer interne onzekerheid van de gesprekspartners.

Niet te onderschatten: je emotionele stabiliteit

Wat kan je als IS-professional allemaal niet tegenkomen tijdens dienstreizen? Het is heet, stoffig, vergaderingen lopen uit terwijl je een strak schema in je hoofd hebt zitten, de elektriciteit valt uit waardoor je je tablet niet kan gebruiken en je hebt de hele dag mensen om je heen waardoor je geen seconde rust hebt. En welke stressfactoren heb je wel niet op het kantoor in Nederland: belangrijke e-mails die onbeantwoord blijven, telefoon- of skypeverbindingen die steeds wegvallen en verwarring over projecten, fondsen en rapportages. Emotionele stabiliteit bepaalt of je tegen een stootje kunt of dat je snel uit het veld bent geslagen. Of je snel gespannen, nerveus en gevoelig voor kritiek bent of dat je je in het algemeen kalm blijft bij tegenslagen. Emotionele stabiliteit is een cruciale persoonlijkheidsdimensie die aangeeft dat niet iedereen even geschikt is in het omgaan met de extra onzekerheid en stress die intercultureel werken met zich meebrengt. En in moeilijke of onveilige omstandigheden is dit zeker van belang.

Een flexibele geest en gedrag

Het blijkt dat personen die hoog op flexibiliteit scoren, nieuwe en onbekende situaties veel meer als een uitdaging zien dan als een bedreiging. Dit uit zich ook in hun gedrag. Flexibele mensen reageren adequater op veranderde of beperkende omstandigheden binnen een andere cultuur. Net zoals emotionele instabiliteit is dit persoonlijkheidskenmerk niet snel te veranderen. Inzicht hebben in je karakter en jezelf uitdagen om kleine stappen voorwaarts te zetten is de uitdaging. Of soms doe je bepaald werk niet, omdat het je te veel op scherp zet waardoor je niet meer optimaal functioneert.

Initiatiefrijk of op de achtergrond?

Sociaal initiatief gaat over de neiging van personen om sociale situaties actief te benaderen en initiatief te nemen. Dit bepaalt de mate waarin je makkelijk omgaat met mensen uit een andere cultuur en binnen deze cultuur relaties aangaat of zelfs vrienden maakt. Oftewel, treedt je naar buiten en stel je je proactief op of houd je je liever op de achtergrond? Sociaal initiatief gaat dus niet over assertiviteit in Westerse zin, maar over je neiging actief situaties aan te gaan met in achtneming van de normen van de cultuur waar je bent. Zo zou woe-wei, doen door niet-doen, in sommige Aziatische settings wel eens de sublieme vorm van sociaal initiatief kunnen zijn!

Culturele empathie en open-mindedness

Tot slot twee bekendere persoonskenmerken die vooral je mindset bepalen. Culturele empathie gaat over je inlevingsvermogen in de gevoelens, gedachten en gedragingen van mensen met een andere culturele achtergrond. In hoeverre kan je een specifieke cultuur lezen en daadwerkelijk begrijpen hoe mensen vanuit een bepaalde culturele programmering zich voelen of reageren? Open-mindedness is hieraan gerelateerd. Het slaat op hoe je op een ander reageert. Heb je een open, onbevooroordeelde houding en ben je nieuwsgierig en geïnteresseerd in nieuwe ideeën? Of word je eerder gekenmerkt door een snel oordeel en een vooringenomen houding waarmee je je wellicht afsluit voor nieuwe invalshoeken?

In de spiegel kijken

Voor een deel zijn we qua persoonlijkheid wie we zijn, al weten we allemaal van onszelf dat ons karakter tijdens ons leven ook is veranderd. Voor elke IS-professional is het belangrijk dat hij zichzelf goed kent en weet of het werk dat hij doet bij hem past. Dit geldt met name voor degene die werkt onder onzekere, zware, onveilige of stressvolle omstandigheden. Dan pas kan je voor jezelf uitstippelen hoe je jezelf stap voor stap wilt ontwikkelen. Opdat je optimaal intercultureel competent wordt en, niet onbelangrijk, je lekker voelt en floreert in je werk!

Morgen op viceversaonline.nl:  de laatste aflevering van de serie van Yvonne van der Pol waarin ze de essentie van intercultureel meesterschap belicht.

* Prof. dr. Jan-Pieter van den Oudenhoven en Prof. dr. Karen van der Zee:
– Culturele Diversiteit op het werk; achtergronden en interventies (2006)
– Multiculturele Persoonlijkheid Analyse (MPV), een online vragenlijst die vijf persoonlijkheidsdimensies meet die bijdragen aan intercultureel succes, te weten: culturele empathie, open-mindedness, emotionele stabiliteit, sociaal initiatief en flexibiliteit.