Vorige week kondigde staatssecretaris Ben Knapen van Buitenlandse Zaken aan dat hij 10 miljoen euro gaat korten op de begrotingssteun die Nederland aan Ghana geeft. De reden hiervoor is dat de Ghanese regering, ondanks herhaaldelijke verzoeken en gesprekken, niet of onvoldoende meewerkt aan de uitzettingen van illegale Ghanezen in Nederland. Maar de Staatssecretaris zou zich hiermee nog wel eens in de vingers kunnen snijden, betoogt de Ghanese Amma Asante.

In de periode 2012-2015 bedraagt de directe begrotingssteun van Nederland aan Ghana 170 miljoen euro en de korting bedraagt 10 miljoen euro. Ik heb met Ghanezen gesproken over deze situatie. Zover zij hiervan op de hoogte zijn, menen ze dat Ghana dit geld kan missen als kiespijn. Ze zien het als een tikje op de vingers met een grotere politieke impact voor Nederland dan voor Ghana.

Trots volk

Tot nog toe is nergens een reactie te vinden van de Ghanese regering op deze kortingsmaatregel. Zou het dan toch waar zijn dat deze maatregel niet is aangekomen en slechts op de Ghanese lachspieren heeft gewerkt? Ghanezen staan namelijk bekend als een trots volk. Los daarvan gaat het politiek en economisch voor de wind in het West-Afrikaanse land. Het zou zelfs zo maar kunnen dat Ghana zich aan het voorbereiden is op een post-ontwikkelingssamenwerkingstijdperk. Deze maatregel kan daarvoor onbedoeld een extra stimulans zijn. Ik vraag me af in hoeverre een land als Ghana nog behoefte heeft aan begrotingssteun. Ze heeft economische groeicijfers om van jaloers te worden: rond de 14%. Ook geldt ze al jarenlang als voorbeeld en rijzende ster in Afrika door haar politieke stabiliteit en democratisering.

In de meerjarige samenwerkingsovereenkomst tussen Ghana en Nederland op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, is een paragraaf gewijd aan migratie en ontwikkeling. Men erkent dat er wederzijdse belangen gemoeid zijn. Wat daarin echter opvalt is dat Ghana voorwaarden stelt aan de omstandigheden, het moment en de benadering ten aanzien van het inbrengen van deze issues in de politieke dialoog rondom gedwongen terugkeer van illegale migranten. Het document mag dan in vrij diplomatieke bewoordingen zijn opgesteld, ten aanzien van dit onderwerp is de taal ineens erg helder en scherp: ‘Alleen als het mogelijk is, noodzakelijk is en in lijn met de eigen landsbenadering.’

Nederland haalt bakzeil?

Het ziet er naar uit dat de regering van Ghana zich hiermee alvast heeft willen distantiëren van ongewenste bemoeienis en betrokkenheid bij de uitzetting van illegale Ghanezen vanuit Nederland. Je zou bijna zeggen dat het opleggen van de korting door Knapen er op wijst dat Nederland bakzeil heeft gehaald in het krachtenspel dat zich heeft afgespeeld tussen beide landen.

Het is algemeen bekend dat Ghana zichzelf als doel heeft gesteld om hulpvrij te zijn in 2020. Nog acht jaar te gaan dus. Dit heeft onder meer te maken met de politieke stabiliteit, de economische groei, de toenemende rol van BRIC-landen in de ontwikkeling van Ghana en de private investeringen. En hoewel het Westen zeer kritisch is over de inmenging van de Chinezen in Ghana, zijn de Ghanezen zelf laaiend enthousiast. ‘In de korte tijd dat de Chinezen hier zijn, zien wij concrete resultaten’, vertellen Ghanezen vaak enthousiast over de Chinezen. Als de Chinezen langs zijn geweest dan laten ze wegen, huizen en bruggen achter. Dit in tegenstelling tot bijna een halve eeuw Westerse ontwikkelingshulp. Voor kritiek op de Chinezen heeft men vaak geen oor.

‘Nee, dankjewel’

Ik vermoed dat de Ghanese regering zich aan het voorbereiden is om voor 2020, ‘nee, dankjewel’, te zeggen tegen de Nederlandse ontwikkelingshulp. Niet geheel onterecht, want het gaat goed met het land. Het is echter ook niet geheel zonder risico’s. Wat nu als de inkomsten uit de olie tegenvallen, of als de prijzen voor cacao tegenvallen? In het verleden is gebleken dat andere laag-middeninkomenslanden na het tijdperk van ontwikkelingshulp nog altijd behoefte blijven houden aan enige vorm van ondersteuning.

Ghana is een klein land, maar doet het op regionaal niveau vrij goed en vervult voor de West-Afrikaanse economie en handel een belangrijke hubfunctie. Het land rekent hard op een op een steeds groter wordende rol van de private sector en handel in haar toekomstige ontwikkeling. Daarvoor  is het noodzakelijk dat er bijvoorbeeld geïnvesteerd wordt in de infrastructuur en bereikbaarheid. En als er een ding is dat nog te wensen overlaat in Ghana, is dat de infrastructuur en bereikbaarheid wel!

Risico’s

Het blijft koffiedik kijken wat de toekomst zal brengen. Hoe dan ook, niet alleen Ghana neemt risico’s. De Nederlandse regering neemt ook risico’s met het korten van het budget voor begrotingssteun aan Ghana. Tot nog toe is nergens een reactie van de Ghanese regering te lezen over deze korting. Of is geen reactie op zich al een reactie? Staatssecretaris Ben Knapen zou zich door zijn beslissing nog wel eens in de vingers kunnen snijden. In dat geval heeft Nederland een instrument minder om het probleem van niet uitzetbare Ghanezen aan te pakken. Ik vrees dat Nederland zich nu al hard moet gaan buigen over eventuele andere dwanginstrumenten om toch haar zin te krijgen.