Nog eens een miljard bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Wie dacht dat bij het afscheid van de PVV de bedreiging verdwenen was, komt bedrogen uit. Welke vragen roept het regeerakkoord op?

Wie dacht dat ontwikkelingssamenwerking in een kabinet met de PvdA erbij in veilige handen was, zal zich vandaag toch wel achter de oren hebben gekrabd. Terwijl woordvoerder ontwikkelingssamenwerking Diederik Samsom in 2006 nog in een weblog schreef dat hij zich geen kabinet van VVD en PvdA kon voorstellen omdat de VVD wilde bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking, zet partijleider Diederik Samsom nu zijn handtekening onder opnieuw een megabezuiniging op ontwikkelingssamenwerking. Hoe die bezuiniging er uit gaat zien wordt trouwens nog niet duidelijk uit het regeerakkoord.

Slim gespeeld

Het regeerakkoord en de nieuwe bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking roepen een aantal vragen op. Konden we eerst het proefballonnetje van Wilders de schuld geven dat er überhaupt 1 miljard op tafel lag in het Catshuis, nu zijn het twee redelijke partijen en geen extreme partijen die een dergelijk groot bedrag zullen bezuinigen.

Het lijkt erop dat vooral de VVD het slim heeft gespeeld. Rutte moet echt wel geweten hebben dat hij niet 3 miljard kon bezuinigen omdat er dan alleen nog maar Europees ontwikkelingsgeld overbleef. Maar door zo’n groot bedrag te noemen, en dat tegenover een partij te zetten die niet wil bezuinigen, kom je met een beetje slim onderhandelen al gauw op 1 miljard uit. Als de VVD in haar verkiezingsprogramma een bezuiniging van 1 miljard had voorgesteld, was er waarschijnlijk nooit zo’n groot bezuinigingsbedrag gekomen omdat een compromis dan veel lager was uitgevallen.

Maar het roept wel meteen een belangrijke vraag op. Was de PvdA nu met de handen gebonden omdat ze wel compromissen móest sluiten, of kan de ontwikkelingssector ook echt de hand in eigen boezem steken?  Het eerste deel van de vraag kun je met nee beantwoorden, want tijdens het Kunduz-akkoord slaagden CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie er wél in om ontwikkelingssamenwerking buiten het nieuwe bezuinigingspakket te houden. Nieuwe bezuinigingen op het terrein van ontwikkelingssamenwerking voorkomen lijkt dus niet in principe een onmogelijke opgave te zijn geweest als de PvdA er ook echt voor was gegaan.

Het tweede deel van de vraag kun je met ja beantwoorden. De sector mag ook de hand in eigen boezem steken. Kennelijk is de sector er niet in geslaagd om ontwikkelingssamenwerking belangrijk genoeg binnen de PvdA te maken waardoor het een beleidsterrein was dat men overeind wilde houden. Ook de interne OS-lobby binnen de PvdA lijkt gefaald te hebben, want ook de actieve Zuid-Noord Commissie van de partij (waarvan menig directeur van een ontwikkelingsorganisatie lid is) en de Evert Vermeer Stichting konden het tij niet keren.

Maar wat ook zeker mee heeft gespeeld, is het gebrek aan draagvlak. Afgezien van een groep solidaire PvdA’ers, is OS voor het gros van de PvdA achterban niet direct een pijnpunt, gezien het feit dat ontwikkelingssamenwerking amper een issue is geweest in de verkiezingsstrijd. Dus was het voor Samsom een gemakkelijk ‘pijnpunt’ om een uitruil mee te doen.

Het klinkt allemaal logisch, bijna onvermijdelijk: bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking in tijden van crisis. Maar als je kijkt naar andere Europese landen is dat helemaal niet zo logisch. Daar wordt het ontwikkelingsbudget veelal zelfs verhoogd. Dus al met al is het een opvallende ontwikkeling en mogen er zeker kritische vragen over worden gesteld. Het hoeft  niet onder de mantel van het compromis bedekt te worden.

Eetclubje

Het is interessant om te kijken hoe de ontwikkelingssector nu gaat reageren. En ook om te zien hoe er gereageerd gaat worden op de benoeming van Liliane Ploumen als nieuwe minister van Ontwikkelingsamenwerking en Buitenlandse Handel. Zij was als oud-mededirecteur van Cordaid altijd one of the boys en zit naar verluidt zelfs in een eetclubje met een aantal directeuren van ontwikkelingsorganisaties. Hoe zal zij haar voormalige collega’s tegemoet gaan treden?

Ook is het opvallend dat de hele PvdA-fractie akkoord is gegaan met het regeerakkoord. Geen dissidenten zoals Koppejan en Ferrier bij het CDA. Ook Sjoera Dikkers niet, die het bij iedere bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking van het vorige kabinet consequent had over het ‘afwentelen op de allerarmsten.’

En wat gaat brancheorganisatie Partos nu doen? Wordt het tijd voor een nieuwe campagne? En wat is er misgegaan na #jekrijgtwatjegeeft toen de sector dacht opgelucht adem te kunnen halen na het Lente-akkoord. Hoe kan de sector zich zo laten verrassen dat het nu geen antwoord lijkt te hebben? En wat voor antwoord zou ze nu moeten formuleren, zonder in herhaling te vallen en met hetzelfde kruid te schieten wat ze tijdens de Catshuis onderhandelingen al afgeschoten hebben?

Koopman en dominee

En zeker zo interessant wordt de reactie van de werkgevers. Bernard Wientjes, werkgeversvoorman, waarschuwde onlangs nog in de Telegraaf voor een PvdA-bewindspersoon op buitenlandse handel en vond dat deze portefeuille sowieso moest worden ondergebracht bij EL&I en niet bij Buitenlandse Zaken. Nu is het toch een PvdA-bewindspersoon geworden die notabene uit de ontwikkelingssector zelf afkomstig is en die buitenlandse handel met ontwikkelingssamenwerking moet combineren. En daar ligt trouwens nog de meest interessante vraag voor de komende jaren. Kun je buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking combineren in één portefeuille? Is het, zoals de PvdA ongetwijfeld gaat zeggen, een vorm van coherentie en echte internationale samenwerking, of gaan we nu een strijd op leven en dood krijgen tussen de koopman en de dominee die waarschijnlijk door de eerste wordt gewonnen?

Het worden in ieder geval interessante tijden.