Een dialoog voeren met je alliantiepartner, meebewegen, luisteren, je open stellen, aansluiten en overbruggen. 75% van de communicatie is gebaseerd op dergelijke constructieve empathische vaardigheden*. Maar soms is de grens van je inlevingsvermogen bereikt en moet er een stevig punt gemaakt worden. Alleen: hoe doe je dat, zonder uit de bocht te vliegen en de relatie onnodig te beschadigen?

De paradox van grenzen

Interculturele communicatie betekent letterlijk communicatie tussen (mensen uit) verschillende culturen. Landsgrenzen, taalgrenzen en culturele grenzen zijn overgestoken om überhaupt met elkaar in contact te komen. En toch speelt het thema ‘grenzen’ in de communicatie altijd op de achtergrond mee. En soms nadrukkelijk op de voorgrond.

Signalen opvangen en uitzenden

Voordat die grenzen daadwerkelijk worden bereikt, zijn er vaak al allerlei signalen geweest. Denk aan de besprekingen waarin je samenwerkingspartners telkens ‘ja, ja’ zeggen op jouw verzoeken of suggesties. Is dit het sociaal wenselijke ‘ja’ dat eigenlijk ‘nee’ betekent? Of is er een daadwerkelijk inzicht bereikt op basis van de onderlinge dialoog waardoor de partner op een andere manier het werk gaat vormgeven? Worden bijvoorbeeld de financiële rapportages vanaf nu écht transparanter? En worden de projecten nu écht lokaal geïntegreerd? Dergelijke zaken merk je meestal pas na verloop van tijd.

Grenzen stellen als proces

Als afspraken in de praktijk niet nageleefd worden, zal je je communicatie dus over een andere boeg moeten gooien. Duidelijkheid verschaffen, grenzen aangeven, een ultimatum stellen of zelfs de geldkraan dichtdraaien. Twee zaken zijn hierbij van belang. Ten eerste: drop je grenzen niet van de een of andere dag, maar zorg ervoor dat ze in het proces al meerdere malen zijn aangegeven. Zorg er dan wel voor dat je zelf goed weet wat wel en wat niet acceptabel is. Want als het jou niet duidelijk is, hoe kan het dan helder zijn voor die ander?

Verlies de relatie niet uit het oog

En ten tweede: stel grenzen met behoud van contact. In relatiegerichte samenlevingen staan relaties centraal, niet de taak of de inhoud. Op het moment dat je grenzen aangeeft zonder oog te hebben voor de lastige situatie waarin de ander zich bevindt, zonder respect voor het voorkomen van gezichtsverlies, of zonder te refereren aan jullie gezamenlijke verleden en toekomst, dan schaad je meer dan je lief is. Dus blijf invoelend op de relatie, maar duidelijk (en streng) op de inhoud. Dat vinden we vaak een moeilijke combinatie op het moment dat we ons genoodzaakt zien grenzen helder te stellen. Dan worden we als het ware helemaal hard in onze communicatie.  Dus probeer hard en zacht te combineren, als yin en yang. En misschien lukt het dan zelfs de grens niet als een keiharde scheidslijn te zien maar als een nieuwe ontmoetingsplek.

* Zie de vorige columns ‘Overtuigen of overbruggen’ en ‘Aanpassen of aansluiten?’