De VVD wil flink korten op ontwikkelingshulp: van 4,4 miljard naar 1,4 miljard euro. Dat staat in het nieuwe concept-verkiezingsprogramma. Het debat in de media over ontwikkelingshulp is daarmee wederom opgelaaid.

‘Na 60 jaar ontwikkelingshulp moeten we constateren dat het niet heeft gewerkt’, zeggen Stef Blok (Kamerlid VVD) en Ingrid de Caluwé (woordvoerder ontwikkelingssamenwerking VVD). De grote sprong voorwaarts van veel Aziatische landen is naar hun mening niet te danken aan ontwikkelingshulp. In het verkiezingsprogramma wordt daarom voorgesteld flink te korten op OS.

Wel kan Nederland nog noodhulp verstrekken. Ook op terreinen waar Nederland ‘goed’ in is, zoals de bestrijding van HIV/Aids, landbouw en water, kan ons land een rol spelen in landen waar hulp effectief kan worden besteed en ook het Nederlands economisch belang gediend kan worden. De bijdrage aan multilaterale organisaties kan drastisch worden teruggebracht en de bijdrage aan maatschappelijke organisaties kan helemaal komen te vervallen, schrijven Blok en De Caluwé in de Volkskrant. Daarmee komt het totale budget op 1,4 miljard euro, in plaats van de 4,4 miljard zoals nu begroot voor 2013.

Onthutste reacties

Dit leidt tot onthutste reacties van de partijen die samen met de VVD het Lente-akkoord sloten. ‘VVD de weg kwijt’, twittert Kathleen Ferrier (CDA). ChristenUnie voorman Arie Slob noemt het voorstel ‘driemiljard keer triest’. Vanuit GroenLinks ook weinig sympathie. ‘70% bezuinigen is niet in lijn met de Nederlandse traditie van solidariteit’, vindt Jolanda Sap. ‘Egoïsme regeert bij Rutte’, aldus de Groenlinks fractievoorzitter. En D66-collega Alexander Pechtold, meldt via Twitter: ‘Je zal maar als eerste nieuwe verkiezingspunt willen brengen dat je 3 miljard wilt bezuinigen op de allerarmsten.’

Dat Groenlinks, D66, CDA en ChristenUnie zo fel in verweer komen, geeft aan dat deze partijen, die in het Lente-akkoord de 0,7%-norm hebben veiliggesteld, ontwikkelingssamenwerking nog steeds belangrijk vinden. Voor de sector een hoopvol teken met het oog op eventuele nieuwe bezuinigingsrondes na de verkiezingen. De enige partijen die nu fiks willen snijden zijn VVD en PVV, en deze zullen naar alle waarschijnlijkheid geen meerderheid behalen.

Overigens is er vanuit de VVD zelf ook verzet gekomen. John Jorritsma, commissaris van de Koningin in Friesland en voorzitter van Unicef Nederland, twittert: ‘Ik nodig Blok en Caluwé uit voor een bezoek aan de Sahel om te beseffen wat ze zeggen.’ Oud-minister Ed Nijpels noemde op BNR Nieuwsradio de voorgestelde miljardenkorting ’te fors’.

Beëindiging

Maar hoe doorberekend zijn de plannen van de VVD eigenlijk? Drie miljard bezuinigen betekent een bezuiniging van 70%. Ongeveer een derde van het huidige ontwikkelingsbudget is echter al vastgelegd in internationale verplichtingen. Tegenover de Telegraaf zegt staatssecretaris Ben Knapen dan ook: ‘… er zijn wel internationale afspraken en reputaties. Daar moeten we verstandig mee omspringen. Een begroting van 1,4 miljard betekent, gegeven alle toerekeningen (zoals geld voor de opvang van asielzoekers, EU-begroting, Wereldbankafdrachten), in feite beëindiging van onze ontwikkelingssamenwerking.’

Daarmee zou er voor de eigen stokpaardjes van de hulp, zoals investeringen in landbouw en water, waar De Caluwé en Blok voor pleiten, in de praktijk weinig meer overblijven.

‘Oppervlakkige visies’

Al eerder schreef Ingrid de Caluwé een opinieartikel voor Vice Versa, met ongeveer dezelfde strekking. ‘Als je landen op eigen benen wilt laten staan, dan is de beste keus om ontwikkelingsbeleid van meet af aan volledig los te laten. Het huidige beleid kan vervangen worden door een buitenlands beleid, waarbij mondiale vraagstukken worden aangepakt, zonder te focussen op betuttelende hulpbehoevendheid. Hulp maakt afhankelijk en belemmert het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Daar moeten we vanaf’, aldus De Caluwé.

In de reacties werd korte metten gemaakt met de argumentatie van de VVD. Zo schreef Paul Hoebink: ‘De VVD ‘schreeuwt’ namelijk op dit onderwerp, komt niet met echte argumentatie, heeft hier nooit echt op gestudeerd en heeft dus uiterst oppervlakkige visies die niet gesteund worden door onderzoek en wetenschap. Als mw. De Caluwé het huidige ontwikkelingsbeleid wil loslaten, houdt dat dan ook in dat ze uit de EU en de Wereldbank wil stappen? Die volgen namelijk een beleid dat volstrekt contrair is aan wat de VVD blijkbaar wil. De logische consequentie is dan dat de VVD wil dat we het lidmaatschap van al deze en allerlei VN-organisaties opzeggen. Ik wacht dus met spanning af wat de VVD met de hulp via internationale organisaties gaat doen of dat ze in al het huidige populisme ook hierop de PVV achterna holt.’

‘Des VVD’s’ ?

Oppervlakkige visie of niet, het VVD standpunt past wel in de liberale stroming zoals die op het moment overheerst bij de VVD. En dat is niet die van liberalen zoals Frans Weisglas en Ed Nijpels, die vinden dat ontwikkelingshulp bij uitstek past bij een liberaal gedachtegoed. ‘Een van de kernpunten in het VVD-partijprogramma is solidariteit. Ik vind het dus wel des VVD’s, vooral als je het wederzijds belang van Nederland en het ontwikkelingsland, de rol van het Nederlandse bedrijfsleven en handel in aanmerking neemt’, verklaarde Frans Weisglas onlangs tegenover Vice Versa.

Maar bij de stroming die de VVD op dit moment domineert, staat vooral een kleine overheid voorop.  Dat wordt beschreven in de Groene Amsterdammer van deze week, in het artikel ‘Ruttes ruk naar rechts’. Binnen die kleine overheid past ook dat maatschappelijke organisaties niet meer worden gesubsidieerd. Dit, zo vindt de VVD, is een verantwoordelijkheid van de burger zelf en niet die van een ‘betuttelende overheid’. Ook is het bekend dat de VVD van mening is dat subsidies passief  zouden maken en creativiteit en innovatitiveitszsin zouden obstrueren.

Dat laatste is trouwens niet alleen te horen binnen de gelederen van de VVD. Zo vinden verscheidene opiniemakers zoals René Grotenhuis (Cordaid) of Michel Groenenstijn (Be-More) dat minder subsidies kunnen leiden tot creatieve ontwikkelingen, die de sector in staat stellen om te innoveren. Dat zou onbedoeld wel eens koren op de molen kunnen zijn voor de argumentatie van de VVD.