Veel gemeentes in Friesland zijn actief op het gebied van  duurzaamheid en ontwikkelingssamenwerking. Tijdens een debat over politiek en ontwikkelingssamenwerking in  Leeuwarden ging debatleider Frénk van der Linden op zoek naar de vraag: Wat is het toch met Friesland dat bewustwording over duurzame thema’s daar meer wortel lijkt te schieten? Verschillende wethouders uit Friese gemeentes gingen in debat met oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas. Conclusie: kleine gemeentes zijn beter in het creëren van bewustwording inzake duurzaamheid.

‘Hoe kan het dat boven Zwolle Nederlanders meer lijken te “deugen” dan in de rest van Nederland?’, opent Frénk van der Linden de debatavond, doelend op de vele Friese gemeentes die actief zijn op het gebied van eerlijke handel en duurzaamheid. ‘Er gebeurt iets bij Zwolle, en dan linksaf naar boven. Wat is dat toch in het hoofd en hart van de Friezen?’ De nuchtere en bescheiden Friezen in de zaal lachen. Zo bijzonder zijn de Friezen nu toch ook alweer niet.

Toch kent Friesland een aantal Fairtrade Gemeentes en nergens in Nederland zijn er zoveel Millennium Gemeentes als in deze Noordelijke provincie (gemeentes die op initiatief van de Vereniging Nederlandse Gemeentes meehelpt om de millenniumdoelen te realiseren). Tytsjerksteradiel en Het Bildt zijn daar goede voorbeelden van. Beide gemeentes hebben het predikaat ‘Fairtrade Gemeente’, een eervolle titel die aangeeft dat een gemeente bijzonder veel aandacht geeft aan Fairtrade. Ook zijn ze als Millennium Gemeente actief op Millenniumdoelen 7 en 8 (eerlijke handel en duurzaamheid).

Hagelslag

De beide gemeentes hebben bewust gekozen voor deze Millenniumdoelen. Wethouder Boukje Tol van Het Bildt, die duurzaamheid in haar portefeuille heeft: ‘Je kunt al met eerlijke handel bezig zijn door het soort hagelslag dat mensen op hun brood doen. Het gaat om de keuzes die de mensen dagelijks maken.’ Wethouder Houkje Rijpstra van Tytsjersteradiel, eveneens met duurzaamheid in haar portefeuille, vult aan: ‘Wij hebben niet het overzicht en de organisatie om ons bezig te houden met allerlei ontwikkelingsprojecten’, daarmee tegemoetkomend op de kritiek die soms wordt geleverd op gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking. ‘Daarom hebben wij ervoor gekozen om ons te richten op bewustwording.’

Gerrit Jan Polderman, interim-burgemeester van Smallingerland, weet te vertellen over een twinning project dat de gemeente 17 jaar heeft met zustergemeente Gobabis in Namibie. ‘We zijn als gemeentebestuur op een vraaggestuurde manier bezig’, aldus Polderman. Zo helpen ze Gobabis met riolering en sanitatie en organiseren ze trainingsprogramma’s en uitwisselingen. Ook gaan er na een grondige revisiebeurt afgeschreven brandweerauto’s en ziekenwagens naar Gobabis toe. Polderman: ‘En als een project stagneert en er geen redelijk plan is, stoppen we er ook mee.’

Een ander typisch Fries voorbeeld van gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking is het Friese MDG7-project Schoon Water voor Mozambique, waar gemeentes en de provincie samenwerken met drinkwaterbedrijf Vitens. Dit project levert een bijdrage aan het schoonhouden van het drinkwater door onder meer toiletten te bouwen op scholen in de steden in Mozambique en is tot stand gekomen op initiatief van oud-minister voor ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders. Hoewel trots op het Friese project, kijkt projectleider Jos Schouwenaars wel met enige schroom naar de Friese vlaggen die in Mozambique bij de drinkwaterprojecten hangen.

Solidariteit

Waarom nemen al dit soort activiteiten juist zo’n vlucht in Friesland?  Frénk van der Linden, die zich als duurzaamheidsambassadeur van Haarlem enigszins frustreert over het gebrek aan activiteit in zijn eigen gemeente, is vastbesloten op de debatavond achter dat specifieke “Friese” te komen. ‘Het ligt niet per se aan het Noorden’, ontnuchtert wethouder Tol de debatleider. ‘De gemeente Goes in Zeeland is de eerste gemeente die een Fairtrade gemeente werd. Het ligt eerder aan de sterke dorpsgemeenschappen, die vanuit hun historie altijd heel hecht zijn geweest.’ Fairtrade is daarbij niet iets wat van bovenaf is opgelegd. Tol: ‘Het is begonnen bij de inwoners. Elke Fairtrade Gemeente heeft wel een bevolking die op de een of andere manier betrokken is bij ontwikkelingssamenwerking en duurzaamheid.’

Burgermeester Polderman van Smallingerland ziet echter wel iets typisch Fries in de betrokkenheid. ‘Friezen hebben een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. In aanloop naar 4 mei komen thema’s als onrecht en solidariteit hier heel sterk tot uitdrukking. Friezen zijn nuchter, maar wel met die waarden. Daarom is solidariteit hier heel goed ontwikkeld.’

Kleine gemeentes

Frans Weisglas, oud-Kamerlid voor de VVD en voormalig voorzitter van de Tweede Kamer, die zelf uit Rotterdam komt, denkt dat het vooral ligt aan de kleinschaligheid van gemeentes. Daar gaan bewustwordingsprocessen gemakkelijker, denkt hij. In grote steden zouden dergelijke processen eigenlijk uit de deelgemeentes moeten komen, maar dat ziet hij nog niet gebeuren.

Of het nu aan het ‘hart en het hoofd’ van de Friezen ligt of niet, de conclusie van de avond is wel dat bewustwording in ieder geval in kleinere gemeentes, van zo’n 10.000 à 20.000 inwoners, gemakkelijker te bewerkstelligen is. Verder blijkt dat gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking meer is dan een ‘hobby’ van gemeentepolitici en om meer gaat dan ‘snoepreisjes’. De wethouders en burgemeester zitten er kordaat, zakelijk en met kennis van zaken bij. Ze hebben in ieder geval bewerkstelligd dat Frans Weisglas helemaal om is. ‘Eerst was ik ook wel kritisch op gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking, omdat het zo versnipperd is. Na deze avond ben ik van mening veranderd, nu ik hoor dat de ontwikkelingssamenwerking afgestemd wordt met bedrijven, andere donoren en met oud-minister Koenders’, aldus Weisglas.

Kracht

Zijn gemeentes meer dan nationale overheden in staat om bewustwording te creëren op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en duurzaamheid?, vraagt Vice Versa tenslotte na afloop van het debat aan wethouder Rijpstra van Tytsjerksteradiel. Zij denkt van wel. ‘De kracht zit in de gemeentes. Wij hebben veel meer dan nationale overheden contact met de lokale bevolking.’ Van de nationale overheid verwachten de gemeentes verder ook niet veel. De laatste jaren zijn zij totaal niet gesteund door de regering, maar brachten ze het geld zelf op. ‘En dat is in ons geval helemaal niet zoveel. Bewustwording hoeft niet veel te kosten.’

Maar of er nu per se iets aan de hand is met Friesland? Friesland is zeker wel actief en er is veel solidariteit, maar let wel, de enige twee gemeentes met het predikaat ‘Fairtrade’ die er in Friesland zijn, waren op de debatavond aanwezig, zegt Rijpstra met een glimlach. ‘In de opiniepeilingen zijn Friezen net zo goed voor bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Wat dat betreft zijn wij heus geen haar beter dan de rest van Nederland’, besluit Rijpstra lachend.

Het debat in Leeuwarden werd georganiseerd door debatcentrum De Bres en Vice Versa en is de eerste in een serie van drie debatten over ontwikkelingssamenwerking in Friesland. Frénk van der Linden leidde het debat.