Er is geen sprake geweest van fraude met ontwikkelingsgeld, noch zijn er megastallen gebouwd met ontwikkelingssubsidie. Dat zegt staatssecretaris Ben Knapen van Buitenlandse Zaken in een Kamerbrief naar aanleiding van een uitzending van televisieprogramma Radar. Dierenrechtenorganisatie Wakker Dier heeft het onderzoek gedaan voor de bewuste uitzending en spreekt de beweringen in de Kamerbrief tegen.

Radarpresentatrice Antoinette Hertsenberg stelde in de uitzending van 23 januari dat ‘90 miljoen euro aan ontwikkelingshulp voor een groot deel in de zakken verdwijnt van goed renderende bedrijven’ door middel van projectsubsidie. Het zou om misbruik gaan van ontwikkelingsgeld, want het geld ging in de onderzochte projecten naar Nederlandse en buitenlandse bedrijven toe die geen subsidie nodig hebben. Ook zou het geld naar megastallen zijn toegegaan.

Tien projecten
In het programma werden twee projecten uitgelicht die door de overheid zijn gesubsidieerd. Het ene project had 750.000 euro gekregen via het Programma Samenwerking Opkomende Markten (PSOM) en het andere 708.000 euro via het Private Sector Investeringsprogramma (PSI). Wakker Dier onderzocht tien projecten waarvan er negen PSOM ontvingen en één PSI. Alle onderzochte projecten hebben met veehouderij te maken. Bij het PSI-project zou het om een megastal gaan in Bosnië en Herzegovina.

PSOM liep tussen 1998 en 2008 en werd later opgevolgd door PSI. De gesteunde projecten moesten goed zijn voor de werkgelegenheid en de economische groei in het land waar ze werden uitgevoerd. De Nederlandse overheid betaalde vijftig procent van het benodigde bedrag tot een maximum van 750.000 euro. De rest werd betaald door de ondernemer en de eventuele lokale partner uit het desbetreffende land. PSI is de opvolger van PSOM en gericht op het stimuleren van economische groei in landen die voldoen aan de internationale criteria voor ontwikkelingslanden

In een eerder verschenen Kamerbrief van staatssecretaris Henk Bleker van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI) staat dat de onderzochte PSOM-projecten geen ontwikkelingsgeld bevatten. Hij schrijft hierover dat er een PSOM-variant was met geld van Economische Zaken (EZ) en een variant met middelen uit Ontwikkelingssamenwerking (OS). Bij de negen onderzochte PSOM-projecten gaat het volgens de brief om geld vanuit EZ. Wakker Dier spreekt dit tegen: ‘Er wordt in de PSOM-regeling naar buiten toe geen onderscheid gemaakt tussen EZ en OS. OxfamNovib zegt hierover in de Volkskrant: ‘Wat het ministerie zegt is echt lariekoek. Er was één regeling en die was van Ontwikkelingssamenwerking.’’

Onderzoek
Staatssecretaris Knapen stelde een onderzoek in na de uitzending naar het PSI-project, want volgens de regering is er geen ontwikkelingsgeld betrokken bij de door Wakker Dier onderzochte PSOM-projecten. ‘Ik wilde weten of er sprake is van onregelmatigheden in projecten die met ontwikkelingsgeld worden gefinancierd. Gelukkig is daar geen sprake van’, stelt Knapen.

In de uitzending wordt beweerd dat het bij het PSI-project gaat om het opzetten van een megastal met 3.500 vleesvarkens. In de reglementen van PSI zou staan dat je een goede reputatie dient te hebben om subsidie te mogen ontvangen. De aanvrager A. van Genugten zou echter zijn veroordeeld in 2004 wegens een ‘voedselschandaal’.

Daarnaast komen er lokale boeren aan het woord die niet blij zijn met de komst van het Nederlandse varkensboer. Volgens hun verliezen zij hun kans om een eerlijke boterham te verdienen, omdat ze naar eigen zeggen kapot worden geconcurreerd.

In de Kamerbrief schrijft Knapen dat er bij 3.500 varkens geen sprake is van een megastal. Hij hanteert hierbij een definitie van kennisinstituut Alterra van de Universiteit Wageningen die pas spreekt van een megastal bij 7.500 varkens. Volgens Wakker Dier is deze term voor Bosnische begrippen terecht aangezien er bij Altererra zou worden uitgegaan van een megastal als een bedrijf driemaal de grootte heeft van een modaal Nederlands familiebedrijf. Volgens de dierenrechtenorganisatie is een modaal Bosnisch familiebedrijf vele malen kleiner dan een Nederlands en daardoor zou een bedrijf met 3.500 varkens groter zijn dan drie modale Bosnische familiebedrijven.

Schadevergoeding
Volgens Knapen is Van Genugten in 2008 bij de Hoge Raad vrijgesproken van een voedselschandaal. Wakker Dier werpt op haar beurt tegen dat dit komt wegens overschrijding van de absolute verjaringstermijn van vier jaar voor dit soort zaken. Ten tijde van de subsidieaanvraag in 2007 was Van Genugten overigens veroordeeld na een hoger beroep in 2006, deze veroordeling vernietigde de Hoge Raad dus in 2008. Daarnaast meldt de dierenrechtenorganisatie dat het bedrijf van Van Genugten, Porkerfoods, op 25 januari 2012 is veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van 1,5 miljoen euro naar aanleiding van het voedselschandaal.

Knapen zegt over de effecten voor lokale boeren: ‘In samenwerking met 15 Bosnische boeren zet het project een duurzaam varkensbedrijf en fokkerij op. Het levert 12 nieuwe banen, 22 indirecte banen, kennisoverdracht en technologie op in het land dat eind vorige eeuw kampte met een burgeroorlog.’

Wakker Dier beweert in haar tegenreactie op de brief in het algemeen dat ze nooit hebben gezegd dat er sprake is van fraude met hulpgelden, datgene wat Knapen wel heeft onderzocht. De dierenrechtenorganisatie: ‘Wij stellen dat door dit soort subsidies veel dierenleed wordt veroorzaakt. Dit soort projecten resulteren voornamelijk in hulp aan grote, veelal Nederlandse, bedrijven, in plaats van hulp aan arme mensen voor voedsel, onderwijs en kleinschalige landbouw.’