In een korte reactie op PhD student Willem Elbers laat Cordaid directeur René Grotenhuis weten niet blij te zijn met de tegenstelling die Elbers creëert: ‘Wat mij betreft is dat een constructie die ons nu juist niet helpt.’ Grotenhuis gelooft niet dat een waardegedreven orientatie tegengesteld is aan efficiency en effectiviteit in ontwikkelingsorganisaties.

Door René Grotenhuis

De bijdrage van Willem Elbers, gebaseerd op zijn proefschrift, heeft de charme van de heldere keuze in een tijd van veel verwarring en onzekerheid over de toekomst van (noordelijke) ontwikkelingsorganisaties: of je kiest voor een managerial aanpak, of je laat je leiden door waarden. Het is bovendien een aantrekkelijke tegenstelling omdat hij zo duidelijk de weg lijkt te wijzen in de richting van een waardegedreven organisatie die niets moet hebben van de efficiency en het effectiviteitsdenken van het managementdenken.

Ik ben niet blij met die tegenstelling, die wat mij betreft een constructie is die ons nu juist niet helpt. In zijn proefschrift bouwt Elbers die tegenstelling vanuit de constatering dat de relatie tussen noordelijke en zuidelijke ngo’s steeds problematischer is geworden door de aandacht voor verantwoording en voor effectiviteit en efficiency. Daarmee is de geldtransactie die tussen noordelijke en zuidelijke organisaties
plaatsvindt gecorrumpeerd en is de authentieke partnerrelatie ondergraven.

Stinkende best

Ik geloof dat elke ontwikkelingsorganisatie zijn stinkende best moet doen om zijn geld zo effectief en zo efficiënt mogelijk te besteden. Wie zich inzet voor rechtvaardigheid en duurzaamheid en tegen de wind moet opboksen, mag nooit tevreden zijn met verspilling van de toch al schaarse middelen. Elke organisatie moet efficiency en effectiviteit vanzelfsprekend vinden in zijn werk. Natuurlijk is het problematisch dat het erop lijkt dat effectiviteit en efficiency niet meer vanzelfsprekende randvoorwaarden, maar doelen zijn geworden. Dat rechtvaardigt echter nog niet een tegenstelling te construeren, waarbij het lijkt alsof kiezen voor waarden betekent dat je tegen effectiviteit kiest. Bovendien lijkt de geconstrueerde tegenstelling een te gemakkelijke weg om de problemen van ontwikkelingsorganisaties op het bordje van financiers te leggen die met hun (new public) managementstijl de organisaties klem hebben gezet.

Lost Paradise

Elbers lijkt in zijn stelling een poging te doen een soort zuiver beeld van ontwikkelingsorganisaties te creëren als een lost paradise, waar we weer naar terug moeten. Uit mijn theologie-opleiding weet ik dat de pretentie van zuiverheid vrijwel altijd het begin van echte ketterij is. Een zuivere ngo die geld niet wil koppelen aan resultaten en die niet geïnteresseerd is wat er met zijn bijdrage gebeurt lijkt me de deur wagenwijd open te zetten voor goedbedoelende amateurs en charlatans. Effectiviteit en efficiency moeten hun juiste plaats krijgen, als randvoorwaarde voor ons werk, maar laten we vooral niet de indruk wekken dat ze tegengesteld zijn aan een waardegedreven (rechtvaardigheid, solidariteit, duurzaamheid) perspectief voor ontwikkelingsorganisaties. Elbers had ons een betere dienst bewezen als hij op zoek was gegaan naar de verhouding van beide en hoe we daarop onze partnerschappen bouwen.