Afgelopen vrijdag kwam staatssecretaris Ben Knapen dan eindelijk met zijn non-paper over de rol van de NGO’s binnen de internationale samenwerking. Vice Versa hoofdredacteur Marc Broere kon zijn ogen bijna niet geloven toen hij het las. De staatssecretaris zorgt met zijn magere bijdrage voor een anticlimax in het debat.

Op vrijdagmiddag was het dan eindelijk zover: ik kreeg het langverwachte non-paper van staatssecretaris Knapen over de rol van NGO’s in mijn inbox. Het is zijn bijdrage aan het debat over de rol en de toekomst van NGO’s binnen de hulparchitectuur, een debat dat op Knapens eigen initiatief is gelanceerd. We stonden op de redactie op het punt om aan onze traditionele vrijdagmiddagborrel te beginnen. Waarom net nú dat stuk, was mijn eerste reactie.

Aan de andere kant verbaasde het me ook weer niet. De staatssecretaris lijkt er een gewoonte van te maken om zijn belangrijke Kamerbrieven en andere bijdrages aan het debat op de late vrijdagmiddag openbaar te maken. Toch kon ik mij na tien minuten al bij mijn borrelende collega’s vervoegen, en daar is meteen ook eigenlijk alles mee gezegd. Ik had slechts tien minuten nodig om het stuk te lezen en er een bericht van te maken. Er staat namelijk vrijwel helemaal niets in het non-paper van Knapen.

Verwachtingen

Half december, tijdens het slotdebat van de Knaak van Knapen, werd door het ministerie nog een echt visiestuk aangekondigd dat binnen enkele dagen zou verschijnen. Dat wekte verwachtingen. De staatssecretaris had zin in een inhoudelijke discussie, werd benadrukt. Daarna werd het non-paper telkens weer uitgesteld en kreeg ik al het gevoel dat het onderwerp snel aan betekenis verloor voor de staatssecretaris. Helaas is mijn angst nu bewaarheid. Wat afgelopen vrijdag in mijn mailbox binnenkwam, was een stuk van een kleine drie pagina’s. Knapen zegt te willen bijdragen aan de discussie ‘niet door geharnaste meningen te verkondigen, maar door vragen te stellen.’

En dat hebben we geweten. Het stuk bevat zelfs niet eens de aanzet tot een visie.  Ook de vragen zelf zijn weinig verrassend en vernieuwend. Van een voormalig journalist met zo’n groot statuur als Knapen zou je meer mogen verwachten. Op basis van deze vragen concludeert de staatssecretaris vervolgens met zevenmijlslaarzen dat een voortzetting van het medefinancieringsstelsel na 2015 niet meer vanzelfsprekend is.

Anticlimax

Vanochtend vroeg kreeg ik een email van een prominent denker uit de sector. ‘Dank, ik ga het stuk dit weekend in alle rust lezen’, schreef hij. Om mij precies negen minuten later een tweede mail te sturen. ‘Poeh zeg… ik dacht, daar ga ik eens lekker voor zitten. Maar het stuk woei spontaan door zijn eigen gewichtloosheid van mijn tafel. Nee, zelfs onze eigen vragen zijn beter! Nou ja, we moeten het zelf doen en dat wisten we eigenlijk al…’

Deze mail slaat de spijker op de kop. Je kunt stellen dat het visiestuk van Knapen een anticlimax is geworden in de discussie over de rol en toekomst van de particuliere ontwikkelingsorganisaties. Het stuk van Knapen was oorspronkelijk bedoeld om naast andere stukken –zoals dat van René Grotenhuis en Jan Gruiters- het discussievuurtje op te stoken. In plaats daarvan lijkt de staatssecretaris zijn best te doen om de discussie, zelfs voordat die echt is begonnen, weer als een nachtkaars uit te blazen.

Hiermee doet hij ook geen recht aan mensen als René Grotenhuis, Jan Gruiters, Farah Karimi, Marinus Verweij, Allert van den Ham, Reinier van Hoffen, Frank van der Linde, Remco Berkhout en al die anderen die de afgelopen weken of de komende week nog echt hun best hebben gedaan om een inhoudelijk debat op gang te brengen. Zij pakten de handschoen van Knapen op, maar worden daar geenszins voor beloond. Integendeel: de staatssecretaris wekt de indruk met zijn non-paper dat de rol van de particuliere ontwikkelingssamenwerking voor hem en het kabinet heel duidelijk een posterioriteit is.

Ergernis en frustratie

Hoe nu verder? Vice Versa heeft volgens afspraak afgelopen maand geprobeerd de discussie over de rol van NGO’s op gang te brengen. Daar hadden we graag nog een maand mee verder gegaan, indien Knapen ook met een inspirerend stuk zou komen die deze journalistieke keuze zou rechtvaardigen. We zullen het debat zeker nog wel blijven volgen en er over schrijven, maar na volgende week in ieder geval minder intensief. Dan is er ook weer meer ruimte voor andere artikelen. Onze collega’s van OneWorld zullen de komende maand in ieder geval nog met dagelijkse stukken over dit onderwerp doorgaan.

Afgelopen week konden we op OneWorld al een prikkelende bijdrage lezen van Peter R de Vries. De misdaadverslaggever had zich eveneens aan het uitstel van het non-paper geïrriteerd. Toen hij las dat de bijdrage van Knapen een paar weken was opgeschort door ‘vertraging bij BUZA’ voelde hij de ‘ergernis en frustratie’ opborrelen. ‘Hangt alles weer af van de ambtenaren van BUZA? Kom op zeg! Hoe wil je ooit iets voor elkaar krijgen als dit soort lui de regie bepaalt? Het geeft aan hoe ver we van de werkelijkheid zijn afgedwaald’, aldus Peter R de Vries.

Mocht het ministerie alsnog met iets beters komen, dan neemt de journalistieke relevantie uiteraard meteen weer toe. Knapen zou iedereen een groot plezier doen om alsnog zijn oorspronkelijke, uitgebreidere stuk dat half december was aangekondigd vrij te geven waarin, naar het schijnt, wel een echte visie staat. Anders hoop ik dat dit stuk op een andere manier opdwarrelt bij ons of bij onze collega’s van OneWorld. Dan zetten we het meteen online.