De hoofdredacteur van The Broker, Frans Bieckmann, vindt dat ontwikkelingsorganisaties te weinig aandacht hebben voor de internationale context waarin ze opereren. Ngo’s moeten zich bewust worden van de politieke rol die ze kunnen en moeten spelen. ‘Veel ontwikkelingsorganisaties lijken in een soort parallelle wereld te functioneren, die nauwelijks relatie heeft tot wat er in de grote boze buitenwereld gebeurt.’ Vice Versa gaat op bezoek bij The Broker in Amsterdam om te praten over de nationale en internationale rol van ngo’s.

De komende tien tot twintig jaar zal de vraag naar grondstoffen veel groter worden. Het aantal conflicten zal vermoedelijk stijgen. Opkomende landen als China, Brazilië en India die in Afrika op zoek gaan naar grondstoffen, concurreren met de gevestigde belangen van westerse bedrijven en hun regeringen. Dergelijke internationale trends gaan volgens Frans Bieckmann te vaak voorbij aan ontwikkelingsorganisaties. ‘Er werken mensen die gespecialiseerd zijn in het runnen van relatief kleinschalige ontwikkelingsprogramma’s. De meeste ngo’s willen het klein houden en behapbaar.’

Kleine projecten kunnen best iets bijdragen, zo betoogt Bieckmann, maar het gaat erom dat je de omstandigheden schept waarin mensen zichzelf kunnen helpen. ‘Als NGO speel je een politieke rol, of je het nu wilt of niet. Armoede is politiek.’

Specialiseren

Bieckmann maakt onderscheid tussen dienstverlenende ngo’s die zich bezig houden met kwesties als noodhulp, onderwijs en gezondheidszorg en ngo’s die streven naar structurele veranderingen. Vooral de laatste groep moet zo onafhankelijk mogelijk zijn, omdat zij zich kritisch moeten kunnen uitlaten over regeringen in Noord en Zuid.

Bieckmann ziet dat sommige grote ngo’s in een spagaat zitten omdat ze streven naar structurele veranderingen en tegelijkertijd dienstverlenend zijn, wat kan botsen. Als voorbeeld haalt hij Oxfam aan en hun werk in Soedan. Zodra de politieke afdeling van Oxfam in Engeland een kritische verklaring uit liet gaan over de Soedanese overheid, werd het humanitaire werk van de dienstverlenende tak van de organisatie in Darfur onmogelijk gemaakt. Internationale organisaties mogen voor hulp zorgen ‘tot ze een grote mond hebben, dan worden ze het land uitgezet’.

Noodhulp als doel op korte termijn staat in de weg van het doel om op lange termijn structuren te veranderen. Bieckmann: ´Het ene doel is niet beter dan het andere, het moet allebei.´ Idealiter zouden de twee doelen moeten worden gesplitst, maar dat is heel moeilijk. Noodhulp kost het meeste geld, maar zorgt ook voor een verhaal dat gemakkelijker te vertellen is aan donateurs. ‘Het betekent dat je keuzes moet maken’, aldus de hoofdredacteur van The Broker.

Kloof tussen burger en ngo

Hoe zit het eigenlijk met de legitimering van maatschappelijke ngo’s en draagvlak onder burgers? Reinier van Hoffen ziet een verband tussen de kloof tussen burger en politiek en de houding van burgers tegenover ngo’s. Hij meent dat wantrouwen van burgers ten opzichte van de overheid ertoe leidt dat men ngo’s met overheidsfinanciering ook niet vertrouwt. Bieckmann is het niet per definitie met Van Hoffen eens, maar hij ziet wel degelijk een kloof tussen burgers en ngo’s. ´Dat heeft met de noodzakelijke professionalisering te maken, mensen begrijpen al dat jargon niet meer. Maar het komt ook doordat veel ngo´s niet uitleggen met wat voor complexe zaken ze bezig zijn, omdat ze daarmee donateurs afschrikken.´

Bieckmann pleit ervoor te ‘zoeken naar een connectie tussen doelen in ontwikkelingslanden en onderwerpen die mensen hier direct bezig houden.’ Thema’s als milieu, klimaat, migratie en de financiële crisis kunnen volgens Bieckmann mensen uit rijke landen verbinden met die in armere landen. Deze thema’s worden door ngo’s te weinig gekoppeld aan het werk dat zij doen. Als er maatschappelijk protest is rond dat soort onderwerpen, zoals tien jaar geleden door de anders-globalisten en nu vanuit de occupy beweging, zijn ngo’s opvallend afwezig, meent Frans Bieckmann. ’Het is niet voor niets dat juist in Nederland, met zijn sterk geprofessionaliseerde ontwikkelings-ngo´s die alle energie en intellect naar zich toe trekken, zo weinig maatschappelijke beweging is. Ngo´s zouden moeten kijken waar ze gezamenlijke agenda´s kunnen opzetten met bijvoorbeeld vakbonden of andere maatschappelijke organisaties in Nederland. Het gaat erom samen de globalisering anders vorm te geven en op te komen voor de onderlaag in de hele wereld.’

Zo kun je ook geleidelijk toewerken naar een global civil society. ‘Als men een directe verbondenheid voelt met mensen en hun problemen in andere delen van de wereld, zou er zoiets [een global civil society, red.] kunnen ontstaan.’ Dat die weg nog lang is wordt duidelijk als men naar Europa kijkt. ‘Ook OS organisaties zouden zich meer op samenwerking op Europees niveau moeten richten, niet alleen met andere ontwikkelingsorganisaties, maar vooral ook met groeperingen die zich bezig houden met lokale, nationale en Europese kwesties.’

Toekomst

Als ngo’s zich meer toeleggen op het grote verhaal is het wel moeilijker om hun werk uit te leggen aan de achterban. ‘Je zult niet meteen de grote massa bereiken’ zegt Bieckmann. ‘Dat gaat in stapjes, daar moet je over nadenken. Je moet mensen niet alleen aanspreken om geld te geven, je moet ze ook actief maken.’ Het kan zijn dat een kritische benadering leidt tot minder donateursinkomsten of minder overheidssubsidie. Een aantal ngo’s zal dan ook moeten inkrimpen.´Dat mag ook wel. Het gaat niet om zoveel mogelijk geld, maar om het creëren van tegenmacht,’ aldus Bieckmann.

De hoofdredacteur van The Broker is niet tegen het idee van de Nederlandse regering om zuidelijke ngo’s direct te financieren. ´Al hangt dat heel erg af van het soort ngo. Een kritische ngo moet je bijvoorbeeld juist via noordelijke counterparts financieren, want de Nederlandse ambassade kan zich niet openlijk in de plaatselijke politiek mengen.´

Vooral dienstverlenende taken van ngo’s kunnen in de ontwikkelingslanden het beste door zuidelijke ngo’s worden vervuld. Het liefst ziet Bieckmann Nederlandse ngo’s meer aandacht besteden aan structurele politieke en economische veranderingen. Wat betreft de relatie tussen de regering en ngo’s in Nederland benadrukt de hoofdredacteur van The Broker dat ngo’s geen verlengstuk moeten zijn van de overheid. ‘Een onafhankelijke civil society is nodig, zowel in Nederland als in het Zuiden.’

Discussieer mee over de toekomst van het maatschappelijk middenveld op de nieuwsblog ‘N van NGO’.

Lees hier de blog ‘Future Calling’ van the Broker.