Nu traditionele donoren als de Verenigde Staten en de Europese Unie in moeilijke financiële tijden zitten, zijn het de nieuwe donoren die op de voorgrond moeten treden, vindt VN secretaris generaal Ban Ki Moon. Hij gaf zijn speech tijdens de tweede dag van de internationale hulptop in Busan. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton liet echter impliciet haar kritiek op nieuwe donoren doorschemeren.

Ban Ki Moon vindt dat de nieuwe donoren op de voorgrond moeten treden, nu de Verenigde Staten en de Europese Unie moeilijke financiële tijden beleven. Azië, Latijns Amerika en Afrika daarentegen groeien, en miljoenen mensen worden uit de armoede gered. Met die economische groei komt ook verantwoordelijkheid, vindt Ban Ki Moon. ‘Het is nu jullie kans echt leiderschap te vertonen’, spreekt hij de nieuwe donoren aan.

Paul Kagame, president van Rwanda, noemde in zijn speech de voordelen van de hulp van nieuwe donoren, ook wel Zuid Zuid samenwerking genoemd. Deze landen hebben dezelfde ervaringen als ontwikkelingslanden omdat ook zij arm zijn geweest, en kunnen relevante lessen leren, vindt Kagame.

Verantwoordelijkheid

Ook Hillary Clinton adresseerde nieuwe donoren en verwelkomde China en Brazilië als nieuwe spelers in het ontwikkelingsveld. Maar tussen de regels door liet ze haar kritiek doorschemeren. ‘Een verantwoordelijke partner zijn, betekent ook weigeren om de andere kant op te kijken, wanneer regeringsleiders hun eigen mensen onderdrukken.’ Hiermee verwees ze ongetwijfeld naar de kritiek die China krijgt voor het geven van onvoorwaardelijke hulp aan dictatoriale regimes. Impliciet verwijzend naar China en India’s praktijken op het gebied van land grabbing, zei ze: ‘Wees beducht op donoren die grondstoffen willen onttrekken, maar niet in jullie belang werken. Quick fixes zullen geen duurzame resultaten opleveren.’ Verder riep ze op de verdeling tussen nieuwe en oude donoren teniet te doen. ‘We hebben iedereen die ontwikkelingshulp geeft nodig aan tafel.’ Haar bewoordingen waren duidelijk diplomatieker dan het document waar The Guardian een hand op had weten te leggen. Daar stond nog in dat ‘als een opkomend land weigert om naar vergadering van de OESO te komen, niets is gewonnen’. Clintons frustratie komt voort uit de spanningen die de afgelopen dagen heerste in Busan, toen China op het laatste moment weigerde de conceptverklaring te tekenen.

Groot belang

Ban Ki Moon en Hillary Clinton gaven hun speeches tijdens de ceremoniële opening voor ministers, die op de tweede dag van de hulptop in Busan arriveerden. Tijdens de conferentie, die dinsdag begon en donderdag eindigde, werd er over de doeltreffendheid van de hulp gepraat, voortbordurend op eerdere door de OESO geïnitieerde conferenties in Parijs en Accra. Met speeches van de president van Zuid Korea, OESO voorzitter Angel Gurria, de president van Rwanda Paul Kagame, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton, VN secretaris generaal Ban Ki Moon en de Jordaanse koningin Hania Al Abdullah, werd duidelijk dat de internationale gemeenschap een groot belang toedicht aan de internationale hulpconferentie in Busan.

Naast het belang van nieuwe donoren, werden ook moderne visies op hulp gegeven. Omdat ontwikkelingshulp anno 2011 een veel kleiner aandeel heeft in de totale geldstromen die naar ontwikkelingslanden gaan dan in de jaren ’60 (13% tegenover 70%), moeten we op een nieuwe manier naar hulp kijken, zegt Clinton. ‘We moeten hulp gebruiken als katalysator om een zelfvoorzienend proces op gang te brengen.’ Dit door bijvoorbeeld risico’s te verminderen die bedrijven ervan weerhouden om zaken te doen in ontwikkelingslanden, of door middel van technische assistentie om een regering te helpen hun capaciteit op te bouwen.

De Zuid Koreaanse president stelde zijn eigen land als voorbeeld. Afgelopen vijftig jaar heeft het land zich opgewerkt van een arm ontwikkelingsland naar een rijk en modern land, en is nu zelfs lid van het Development Assistance Commitee (DAC) van de OESO. Korea heeft de hulp op een strategische manier gebruikt door te focussen op duurzame groei en infrastructuur. Ook nam het land zelf volop de leiding over haar eigen ontwikkelingsproces. Maar daarnaast noemde de president ook het belang van onderwijs. ‘Zelf toen Koreaanse ouders zelf geen eten konden halen, zorgden ze ervoor dat hun kinderen naar school konden.’ En daardoor staat die generatie nu aan het hoofd van een ontwikkeld Zuid Korea.

Nieuwe en oude thema’s

Het belang van de private sector voor ontwikkeling werd breed gedeeld. Zowel Ban Ki Moon als Hillary Clinton riepen op tot vormen van samenwerking. Clinton betoogde dat prioriteiten verlegd moeten worden van hulp naar investeringen.

Tegelijkertijd bleef er ook aandacht voor de ‘oudere’ thema’s. In de speeches werd benadrukt dat de vooruitgang op de commitments zoals die in Parijs en Accra waren afgesproken, niet voldoende was. We moeten beter kunnen, vonden de sprekers. Met nog vier jaar te gaan om de Millenniumdoelstellingen te bereiken, is het nu niet het moment om minder hulp te geven, vond Ban Ki Moon. ‘De economische crisis mag geen reden zijn om lange termijn verplichtingen niet na te komen.’, aldus de VN-secretaris generaal.

Ook het gedrag van donoren werd belicht. Paul Kagame ging in felle bewoordingen tekeer tegen de grote fragmentatie van de hulp van donoren. Clinton stak haar hand in eigen boezem en gaf een heldere speech, waar ze niet om de waarheid heen draaide. Traditionele donoren moeten serieus aan de slag met eigenaarschap, vindt Clinton. ‘Al te vaak worden we nog gedreven door onze eigen belangen in plaats van de behoeftes van onze partners.’ Nu ontwikkelingslanden betere systemen hebben, moeten donoren bereid zijn om hun leiderschap te volgen, vindt Clinton. Op het gebied van het ongebonden maken van hulp kan de Verenigde Staten zich echter niet committeren om alle hulp ongebonden te maken. Dat eigen bedrijven en mensen producten en diensten kunnen leveren aan ontwikkelingslanden, is een van de redenen dat er publieke steun is voor ontwikkelingshulp, volgens Clinton.

Conferentiegangers vonden de speeches inspirerend. Aangekleed als een majestueuze bijeenkomst, was het ongetwijfeld een van de hoogtepunten van de conferentie, en een welkome afleiding van de af en toe weinig concrete en ietwat saaie plenaire sessies. ‘Een duidelijke speech’, vond een civil society activist uit Malawi. De Verenigde Staten is niet haar favoriete donor: het land doet het niet erg goed op het gebied van de ontwikkelingsindicatoren. Maar ze hoopt dat de sterke bewoordingen van Clinton nu ook in de praktijk zichtbaar zullen worden.

Selma Zijlstra brengt verslag uit van de Hulpconferentie in Busan met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.