In het kader van ‘De Knaak van Knapen’ spreekt Vice Versa met alle woordvoerders ontwikkelingssamenwerking van de verschillende politieke partijen. Vlak voor het wetgevingsoverleg is last but not least Wassila Hachchi van D66 nog aan de beurt om haar visie op het beleid van Knapen te delen. Hachchi: ‘Voor Knapen is het bedrijfsleven ‘halleluja’ heilig, waardoor de balans met de overheid en maatschappelijke organisaties zoek is.’

Het is een drukke week voor de woordvoerders ontwikkelingssamenwerking van de Tweede Kamer. Staatssecretaris Knapen komt last minute nog met hordes Kamerbrieven die allemaal behandeld moeten worden tijdens het wetgevingsoverleg op maandag 21 november. Op haar kamer, die ze deelt met partijgenoot Boris van der Ham, ontvangt Wassila Hachchi Vice Versa om haar kijk op de bezuinigingen te geven. Voor haar ligt een dikke stapel papieren, waaronder de Miljoenennota, waar het deze tijd van het jaar allemaal om draait.

Wat vindt u van de Miljoenennota?

‘Het kabinet bezuinigt fors. We snappen allemaal dat er een eurocrisis is, maar naast bezuinigen moeten we vooral hervormen. Het kabinet gaat nu voor bezuinigen met de kaasschaaf, terwijl je ook fundamenteel kan hervormen. Dat bespaart geld en is ook nog eens duurzaam voor de lange termijn. Als je naar het totaalplaatje van de Miljoenennota kijkt, is het huidige kabinet niet toekomstgericht bezig om voor de volgende generatie de zaken op orde te krijgen, maar probeert het zo snel mogelijk geld binnen te harken. Het budget moet juist vergroot worden door bijvoorbeeld de woningmarkt en de hypotheekaftrek te hervormen. Niet hervormen betekent dat er klappen vallen, en dankzij gedoogpartner PVV is ontwikkelingssamenwerking ook nog een van de eerste slachtoffers.’

Hoe belangrijk is ontwikkelingssamenwerking voor D66?

‘Ontwikkelingssamenwerking is gedreven vanuit meer dan een moreel besef alleen, meer dan vanuit het idee dat andere mensen op deze wereld ook een goed leven willen hebben. Uiteraard staan de primaire behoeftes van mensen wereldwijd bovenaan. Daarnaast is het in het belang van Nederland dat we aan ontwikkelingssamenwerking doen. De buitenwereld is belangrijk, Nederland heeft haar ontwikkeling grotendeels te danken aan het buitenland. Een balans van welvaart in de wereld is daarom juist voor Nederland van belang. Neem bijvoorbeeld Somalië. Jarenlang hebben we genegeerd dat er problemen zijn. Nu heerst er straffeloosheid door een falende regering met hongersnood als gevolg. Vroeg of laat staat zo’n probleem aan je voordeur. Bij Somalië is dat in de vorm van piraterij. Onze koopvaardijschepen hebben daar last van. Naast een moreel besef is het dus ook in ons eigenbelang dat we aan ontwikkelingssamenwerking doen.’ 

In welk thema binnen ontwikkelingssamenwerking zou u willen investeren?

‘Tot op zekere hoogte ben ik het eens met de drie spelers die zich met ontwikkelingssamenwerking bezighouden, namelijk de (lokale) overheid, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Het ontwikkelingsbeleid zal het meest succesvol zijn als deze drie partijen in balans zijn. Dit kabinet zet echter meer in op het bedrijfsleven. Hoewel ik denk dat het bedrijfsleven in de lokale private sector een belangrijke rol speelt, laat Knapen de balans los door teveel op het bedrijfsleven te focussen, en dan ook nog eens op het Nederlandse bedrijfsleven. Dan sla je door.’

‘Wat betreft de thema’s kan ik me goed vinden in water en voedselzekerheid. Tijdens onze werkbezoeken kwam naar voren dat landbouw de eerste schakel naar ontwikkelingsgroei is. Vorig jaar heb ik expliciet gevraagd om ook Seksuele Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) een prioritair thema te maken. Daarbij gaat het echt om de kwetsbare groepen in ontwikkelingslanden. Nederland is in de loop der jaren een voorloper geweest als het gaat om bijvoorbeeld de positie van vrouwen, moedersterfte, anticonceptie en homo-emancipatie. Moet je je eens voorstellen dat je geen pil hebt, dat je niet de baas over je eigen lichaam bent door te bepalen of je wel of niet zwanger wordt. Dat vind ik een fundamenteel recht en dus zie ik graag dat Nederland zich daarvoor inzet. SRGR is er gelukkig bijgekomen, maar ik moet er wel op letten dat het ook prioritair blijft, want SRGR blijft achter op het moment dat de andere drie thema’s (water, voedselzekerheid, veiligheid en rechtsorde, red.) meer geld krijgen. Dat kan dus niet.’ 

U ziet dus wel wat in de prioritaire thema’s van Knapen. Bent u dan niet tevreden met het beleid?

‘Nee, ik ben niet tevreden, laat ik daar heel duidelijk over zijn. Als het aan ons had gelegen werd er niet bezuinigd op ontwikkelingssamenwerking. Dan kun je dus naast de vier thema’s bijvoorbeeld het thema onderwijs er bij nemen. Je kan wel zeggen dat andere landen beter zijn op het gebied van onderwijs, maar dat is nog maar de vraag. Nederland heeft jarenlang een positie opgebouwd op dat gebied, was een betrouwbare partner en beschikte over veel expertise. Om toch enigszins iets met onderwijs te blijven doen, zet Knapen in op beroepsonderwijs, vanwege de koppeling met het bedrijfsleven.’

‘Dat moet ik Knapen toch meegeven, hij doet wel zijn best. Ik zie ook wel dat hij het moeilijk vindt om te bezuinigen op onderwijs, maar hij wordt met handen en voeten gebonden door de PVV. Knapen zegt niet dat hij het niet eens is met ons, maar het geld moet ergens vandaan komen. Dat zag je bijvoorbeeld op Prinsjesdag, ontwikkelingssamenwerking wordt gewoon als eerste aangewezen wanneer ergens geld gehaald moet worden. Dat vind ik echt ondoordacht. Daarmee zie je ook dat staatssecretaris Knapen en het CDA in een spagaat zitten. Ook al wilde partijgenoot Ferrier het liever niet horen, Knapen zei dat hij zijn best zou doen, maar dat hij beter eerlijk kon zeggen dat het nog steeds voor zou kunnen komen dat het ‘pijn gaat doen’. Het CDA speelt een belangrijke rol, D66 hoopt dat deze partij de rug recht houdt en nog meer bezuinigingen weet te voorkomen.’

U gaf aan dat Knapen doorslaat met zijn focus op het bedrijfsleven en daardoor het beleid uit balans brengt. Wat bedoelt u precies met die balans? 

‘Knapen investeert nu veel geld in de private sector en kort op maatschappelijke organisaties. Hier mist dus de balans. Dan is het ook nog zo dat de subsidieaanvragen ontzettend streng zijn voor maatschappelijke organisaties en dat zij veel moeten verantwoorden. Dat gun ik het bedrijfsleven ook niet hoor, maar doe het dan wel voor beide partijen gelijk. Bedrijven zijn niet gebaat bij te strenge eisen en daarom wil Knapen achteraf de ontwikkelingsrelevantie meten. Dat is dus te laat. De staatssecretaris slaat daar echt in door, voor hem is het bedrijfsleven ‘halleluja’ heilig, terwijl deze speler juist in balans moet zijn met maatschappelijke organisaties en de overheid. Knapen zegt wel dat hij maatschappelijke organisaties ook belangrijk vindt, maar ik wil dat vertaald zien in het beleid.’

Is het vaak zo dat de staatssecretaris aangeeft iets belangrijk te vinden en dat vervolgens niet doorvertaalt naar zijn beleid?

‘Sommige punten omarmt Knapen en zie je ook terug in zijn beleid. Dan voel ik geen noodzaak om een motie in te dienen. Maar op sommige zaken moet je hem kennelijk wel scherp houden, zoals met SRGR, dat minder geld krijgt dan andere prioritaire thema’s. Dan moeten we de staatssecretaris, niet letterlijk natuurlijk, wel een beetje om de oren slaan van ‘waar zijn we nou mee bezig?’. Soms is Knapen gegijzeld door de PVV en kan hij niet anders dan bezuinigen. Dat is pijnlijk, zoals de bezuinigingen op onderwijs, maar uiteindelijk kan hij er niks mee doen.’

Stel dat u op de zetel van Knapen zou zitten, zou u dan ook bezuinigen op onderwijs?

‘Nou dat gaat mij niet gebeuren, D66 zal nooit willen regeren met de PVV. Los van dat feit, als het gaat om bezuinigingen, heeft D66 een realistisch verhaal. Wij zien ook dat er bezuinigd moet worden. Maar ga dan kijken op de lange termijn in plaats van alleen maar ‘kaasschaven en geld harken’. De volgende generatie moet een houdbaar verhaal krijgen. De AOW leeftijd moet omhoog, maar daar wil dit kabinet niets van weten. Dat kost ons nu al 7,7 miljard euro tot 2020. Dat had dit kabinet dus al kunnen binnenhalen door alleen de AOW leeftijd te verhogen. Deze hervormingen gaan sowieso ooit doorgevoerd worden, dus waarom niet nu al? Doordacht bezuinigen dus, en deze kortingen verdelen in plaats van een groot deel weghalen bij ontwikkelingssamenwerking. Helaas krijg ik dat de PVV niet uitgelegd. Die vinden ontwikkelingssamenwerking sowieso al onzin, die partij krijg ik nog niet eens uitgelegd dat onze belangen verder strekken dan de grens met België.’

We hadden het eerder over de belangen van een van de drie spelers, de maatschappelijke organisaties. Hoe ziet u de toekomst van deze organisaties voor u? Komt er een MFS-3?

‘Ik begrijp dat het MFS traject een moeilijk traject is, met veel bureaucratische kommer en kwel. Medefinancieringsorganisaties (MFO’s) moeten met de tijd mee gaan. Ze moeten om zich heen kijken en zich afvragen; ‘Ben ik echt afhankelijk van subsidie of kan ik ook op eigen benen staan?’ Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat de overheid de geldkraan dichtdraait, maar het is tegelijkertijd een prikkel om vooruit te denken. Ik hoop dat ze blijven vernieuwen.’

Wat verwacht u van het WGO op 21 november? 

‘Ik ga inzetten op de balans van de drie partijen overheid, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Knapen moet het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gelijk behandelen, vooral als het gaat om subsidieaanvragen en verantwoording.’

‘Daarnaast ga ik de staatssecretaris controleren dat hij de thema’s die hij belangrijk vindt ook terug laat komen in het beleid. Kijk bijvoorbeeld naar noodhulp. Daar wordt tachtig miljoen op bezuinigd, en het potje schijnt voor dit jaar ook alweer op te zijn. Als het kabinet dit een belangrijk onderwerp vindt, moet dit ook zo blijken in de begroting.’

‘Verder wil ik meer geld voor de positie van vrouwen. SRGR is een prioriteit. Via een amendement probeer ik dit rond te krijgen.‘