Landen als China en Rusland leggen hun grondstoffenexport aan banden. Veel Afrikaanse landen zijn rijk aan grondstoffen die in Europa niet of nauwelijks te vinden zijn. De Afrikaanse voorraden worden van groot strategisch belang. Jasper van Teeffelen doet namens de Evert Vermeer Stichting in Rwanda onderzoek naar de impact van het Europese grondstoffenbeleid op een ontwikkelingsland. ‘Rwanda wil hun economie laten profiteren in plaats van de Europese of Aziatische.’

Nadat ik me een maand lang van achter mijn bureautje in Amsterdam verdiept heb in mijnbouw en Rwanda, zit ik inmiddels alweer twee weken in Kigali. Ik voer voor de Evert Vermeer Stichting in het kader van het Fair Politics programma een onderzoek uit naar de coherentie van het Europese grondstoffenbeleid. De Europese Unie windt er in haar beleidsdocumenten geen doekjes omheen: de toevoer van grondstoffen is van cruciaal belang voor de Europese industrie, en de EU moet er alles aan doen om deze toevoer zeker te stellen. Veel Afrikaanse landen zijn rijk aan grondstoffen die in Europa niet of nauwelijks te vinden zijn. Nu landen als China en Rusland hun grondstoffenexport aan banden leggen, worden de Afrikaanse voorraden van groot strategisch belang. Wat is de impact van het Europese grondstoffenbeleid op een ontwikkelingsland? In Rwanda willen op die vraag een antwoord vinden.

Een lange geschiedenis

Rwanda is misschien niet het eerste land waar je aan denkt wanneer je het hebt over grondstoffen in Afrika. Dan kom je toch al gauw uit bij Rwanda’s grote buurman, de Democratische Republiek Congo. Toch heeft Rwanda ook een lange geschiedenis van mijnbouw. Zo begonnen de Belgen al in de jaren ’30 met het bouwen van de eerste mijnen. Het land produceert metalen die van groot belang zijn voor de Europese industrie, hoofdzakelijk coltan, tin en tungsten (de beruchte conflictmineralen). Met de genocide is haar mijnbouwsector echter vrijwel met de grond gelijk gemaakt. Staf, materiaal, laboratoria en mijnen zijn vermoord, vernietigd of leeggeroofd.

President Paul Kagame heeft mijnbouw echter tot een van Rwanda’s sleutelsectoren uitgeroepen. Het moet een van de pijlers van de economische diversificatie van het land worden. De regering is daarom voortvarend te werk gegaan en heeft in 2010 een nieuw mijnbouwbeleid uiteengezet met ‘value addition’ als motto. Rwanda is vastberaden om niet zoals de meeste Afrikaanse landen slechts te dienen als uitvoerhaven van ruwe grondstoffen. Het land wil de eigen economie wil laten profiteren in plaats van de Europese of Aziatische. Daarom bewerken ze de grondstoffen zelf. Dit is een hele operatie.

Donald Duck strips

Vorige week heb ik een aantal artisanale tinmijnen bezocht. Associaties met de Amerikaanse gold rush uit de Donald Duck strips van vroeger dringen zich bij mij op. Het was een tijd waarin dappere mannen en vrouwen gewapend met een pikhouweel zich een weg naar de tinader banen, op zoek naar het grijze goud.

Getooid in een blauwe overall en helm daal ik met een van de mijnwerkers af. De duisternis van de tunnel treedt ons tegemoet met het hypnotische ‘klunk, klunk’ van de hamer en beitel. Wanneer we bij de ader aankomen geeft een druk beitelende mijnwerker me een brok tin dat hij net van de muur heeft geslagen. Hier vijftien meter onder de grond denk ik ineens aan die groep Chileense mijnwerkers. Ik sta aan het einde van een tunnel met maar één in- en uitgang. Ik besef me ook ineens hoe ontzettend ik zweet, hoe warm en benauwd het is. Ik geef met een handsignaal aan dat ik het wel weer tijd vind om naar boven te gaan. Maar mijn omhooggestoken duim zien ze als een teken dat deze muzungu het wel prima naar z’n zin heeft. Ik word enthousiast meegenomen naar een ander deel van de mijnschacht. Gelukkig gaan we even later wel naar boven en geniet ik, glinsterend van de tin, van de frisse lucht.

Met het brok tin uit de mijn in de hand plof ik neer op mijn bed in mijn hotelkamer. Ik denk aan de mijnwerkers die iedere dag doen wat mij na een kwartier al te veel werd. Het blijft bizar wanneer je bedenkt dat de metalen die in je staafmixer, telefoontje en computer zitten in heel Afrika op deze wijze worden geproduceerd.

Met dit onderzoek in Rwanda wil de EVS in Brussel en Den Haag lobbyen voor een grondstoffenbeleid dat de Europese en Nederlandse ontwikkelingsdoelstellingen ondersteunt, en niet ondermijnt. Houd de Fair Politics Facebook en website in de gaten voor updates en korte blogs.