Door het nieuwe ontwikkelingsbeleid worden ontwikkelingsorganisaties steeds verder teruggeworpen op de markt. ‘Identiteit’ lijkt hierbij het toverwoord te zijn. Hoe gaan verschillende organisaties hier mee om en investeren ze steeds meer in hun roots? Deze discussie zal de komende jaren een belangrijke rol binnen de NGO-sector spelen en Vice Versa wil actief bijdragen aan dit debat. Om warm te draaien maakte Vice Versa alvast een rondje langs acht medefinancieringsorganisaties. Met vandaag: Mensen met een Missie.

In Nederland kent het missiewerk een rijke traditie. Aanvankelijk werd het missiewerk voornamelijk door ordes & congregaties ter hand genomen om mensen te bekeren, maar vanaf het midden van de vorige eeuw is de nadruk steeds meer verschoven van ‘bekeren’ naar ‘ontwikkelingswerk’. Voortgekomen uit het Centraal Indisch Missie Bureau (cimb) uit 1931, vaart Mensen met een Missie verder op de koers die ordes & congregaties ooit begonnen zijn.

Mensen met een Missie is opgericht ter ondersteuning aan de missionarissen uit ordes & congregaties en daar laat de organisatie zich nu, tachtig jaar later, nog steeds door stimuleren. ‘We worden door de achterban geïnspireerd om bepaalde activiteiten te ondernemen en daarover zijn we ook steeds met hen in gesprek”, aldus Manon Vanderkaa, directeur van Mensen met een Missie. ‘We zijn nog steeds geworteld in de missionaire traditie van de religieuzen.’

Om handen en voeten te geven aan missiewerk in de moderne samenleving, laat Mensen met een Missie zich inspireren door twee bronnen. De eerste bron, de bevrijdingstheologie, stelt dat ‘zonden’ zich bevinden in onder meer sociale onderdrukking, slavernij, ongelijkheid en economische onrechtvaardigheid. Daarom moet er in sociale structuren een verandering teweeg gebracht worden. De tweede bron, het katholiek sociaal denken, gaat er onder meer vanuit dat de kerk ‘werelds’ en van deze tijd is. Voor Mensen met een Missie betekent dit dat geloof geen statisch uitgangspunt is, maar pas inhoud krijgt in een dynamische werkomgeving. Net als haar alliantiepartner Cordaid, die zich overigens ook beroept op het katholiek sociaal denken, werkt zij vanuit het concept ‘communities of change’.

Samen voor verandering

Menselijke waardigheid is hét centrale begrip binnen Mensen met een Missie. En daaraan ontleent de organisatie een aantal keuzes, bijvoorbeeld het werken ‘aan de basis’. ‘Mensen moeten zelf hun keuzes maken en wij zetten dus ook nooit projecten op. Mensen doen het zelf en wij ondersteunen daarin. Wij werken daarin samen’, aldus Vanderkaa.

En dat spreekt aan, meent Vanderkaa. ‘Particuliere donateurs waarderen erg hoe kleinschalig wij werken. De projecten hebben een gezicht.’ Wat Vanderkaa zich goed realiseert is dat het proces er naartoe minstens zo belangrijk is om tot duurzame ontwikkeling te komen: ‘De resultaten zijn niet van tevoren in beton gegoten.’ En daarvoor heeft Mensen met een Missie een groot vertrouwen van haar achterban nodig, en dat is volgens Vanderkaa sterk aanwezig.

Naast de particuliere achterban, bestaat de achterban van Mensen met een Missie namelijk nog steeds voor een groot deel uit ordes & congregaties. Mensen met een Missie laat de missionaire traditie niet verloren gaan en laat haar ontwikkelingsactiviteiten dan ook nauw aansluiten bij de traditie. ‘De Nederlandse ordes & congregaties beschouwen ons in die zin ook als hun opvolgers. Zij hebben zelf niet meer het vermogen om activiteiten op te zetten, maar zien ons wél nieuwe activiteiten opzetten en beschouwen dat als de voortzetting van hun werk’, aldus Vanderkaa.

Om nauw aan te sluiten bij de traditie heeft Mensen met een Missie intensief contact met de ordes & congregaties. Dit wordt gerealiseerd door bijeenkomsten, maar ook door bilaterale gesprekken met besturen van ordes & congregaties om van gedachten te wisselen. Vanderkaa: ‘We worden door de achterban geïnspireerd om bepaalde activiteiten te ondernemen en daarover zijn we met hen in gesprek. Dat is een levende band, “ongoing” dialoog zal ik maar zeggen.’

Hierdoor heeft Mensen met een Missie niet alleen een specifieke achterban, maar ook een specifieke richting voor hoe zij ontwikkelingssamenwerking uitvoert, namelijk vanuit haar identiteit. ‘Hoe wij ontwikkelingssamenwerking uitvoeren heeft alles met onze identiteit te maken. Onze keuzes die we daarin maken, het werken aan de basis en met name het samenwerken met faith-based partnerorganisaties, dat ontlenen we aan onze identiteit’, aldus Vanderkaa.

Actuele betekenis

Volgens Vanderkaa is de vraag naar ‘identiteit’ een moderne trend en Mensen met een Missie is hier al enige tijd mee bezig: ‘Een aantal jaren geleden zijn we ons veel bewuster geworden van het belang van die verworteling in de traditie van die religieuzen en dat het ook echt van belang is om dat actueel van betekenis te laten zijn. Dat heeft ook in de vorige beleidsperiode ons beleid geschraagd.’ Dit betekent de komende jaren dan ook geen koerswijziging voor de organisatie. De identiteit van de organisatie is al sterk, meent Vanderkaa. ‘We gaan onze identiteit niet verder opplussen.’

Toch blijft niet alles ongewijzigd binnen de organisatie. Vanderkaa: ‘We nemen wel weer nieuwe initiatieven, maar het bouwt voort op de keuzes die we de afgelopen jaren gemaakt hebben.’ Een voorbeeld hiervan is de kernwaarden-discussie die de organisatie de komende tijd gaat oppakken. Dat de organisatie bijvoorbeeld ‘menselijke waardigheid’ centraal stelt, moet vertaald worden in samenwerking met partners en interne samenwerking. ‘Dit proberen we op het spoor te komen. We proberen toe te spitsen op een aantal concrete kernwaarden, die ons dagelijks handelen richting geven’, aldus Vanderkaa.

Een sterke identiteit met afgeleide kernwaarden werkt positief, meent Vanderkaa. ‘Het maakt keuzes maken makkelijker. Als je weet waar je vandaan komt en ook hoe actueel je identiteit is. Want het is niet alleen geschiedenis, het is iets actueels.’ Ook in samenwerking met partnerorganisatie speelt religie vaak een prominente rol, dus dat daagt Vanderkaa ook uit om erover na te blijven denken: ‘Het kunnen je wortels zijn, maar als de bloemen niet meer in de vaas staan en geen voeding meer krijgen, dan sterven ze af. En wij zorgen op allerlei manieren dat dit gevoed blijft.’

In de volgende aflevering aandacht voor Hivos.

Krista Russchen volgt momenteel de master Religie in de Moderne Wereld aan de Rijksuniversiteit te Groningen. De tour langs de verschillende ontwikkelingsorganisaties is onderdeel van haar afstudeerproject en de stage die ze bij Vice Versa heeft gelopen. Op dit moment werkt ze aan haar afstudeerscriptie waarin ze dit onderwerp verder zal uitdiepen en waarin ze zich voornamelijk zal bezighouden met organisaties die een religieuze achtergrond hebben. Tips en suggesties zijn van harte welkom op kristahrusschen[a]hotmail.com