In het kader van Wereldvoedseldag 2011 dragen ICCO en Cordaid bij aan de discussie over voedselzekerheid. Eerder deze week schreef Eric Smaling al een artikel over dit onderwerp. De twee NGO’s bouwen hierop voort en uiten hun twijfels over de nieuwe aanpak van Knapen: ‘Het bedrijfsleven krijgt voedselzekerheid op haar bord.’

Door Dicky de Morrée en Stineke Oenema

De Nederlandse regering legt voedselzekerheid bij het bedrijfsleven neer. In de begroting Buitenlandse Zaken 2012 wordt gesteld dat de private sector bijdraagt aan voedselzekerheid en het behalen van millenniumdoel 1, het halveren van het aantal mensen dat honger lijdt. Als oorzaken van honger en armoede noemt de regering de toenemende bevolkingsgroei, schaarser wordende en ongelijk verdeelde natuurlijke hulpbronnen en ongelijke toegang tot voedsel.

Ongelijke machtsverhoudingen

Aan die ongelijke toegang tot voedsel en ongelijke verdeling van natuurlijke hulpbronnen liggen vaak ongelijke machtsverhoudingen ten grondslag. Het is niet de primaire doelstelling van het bedrijfsleven om dat aan te pakken en daarom betwijfelen we of meer geld naar het bedrijfsleven voedselzekerheid direct zal verbeteren. Juist voor de overheid, internationale organisaties en het maatschappelijk middenveld ligt hier een belangrijke rol. Zie hiervoor ook de bijdrage van Eric Smaling op deze site. Hij wijst op het belang van een goed landbouw- en voedselbeleid en het ontwikkelen van een sociaal vangnet, typisch een terrein van de overheid in wisselwerking met maatschappelijke organisaties.

Dat het bedrijfsleven een belangrijk aandeel heeft in landbouw en voedselzekerheid is op zichzelf duidelijk, maar dan zou dit vooral om versterking van het lokale MKB in ontwikkelingslanden moeten gaan en niet om het bevorderen van de exportmogelijkheden van het Nederlandse en multinationale bedrijfsleven. Zeker daar waar het bedrijfsleven uit het ontwikkelingsbudget wordt gesteund.

De melkketen in Bolivia – een voorbeeld van ketenondersteuning

De Boliviaanse organisatie Sembrar/ Sartawi, ondersteund door ICCO en Cordaid, heeft speciale leningproducten ontwikkeld voor kleine boeren. Van de ontvangen lening verstrekt Sembrar/Sartawi kleine leningen aan zo’n 6000 boeren en melkveehouders. De melkboeren kopen daar een koe en beter voer van. Zij leveren de melk aan een lokale melkfabriek waar Sembrar/Sartawi afspraken mee heeft gemaakt. De melkfabriek betaalt een deel van de opbrengsten van de melk rechtstreeks aan Sembrar/Sartawi, net zolang tot de lening en de rente zijn betaald. Om de risico’s van de boeren te verminderen wordt een verzekering afgesloten. Wanneer de koe ziek wordt of zelfs overlijdt, betaalt de verzekering de lening af.

Versterken zwakke schakels

Voor veel kleine boerenondernemers is internationale handel niet aan de orde. Voor hen gaat het om aansluiting op de vraag op lokale en regionale markten, die een prikkel vormen om te investeren in productievergroting en –verbetering. De regering geeft in haar begroting aan het Initiatief Duurzame Handel (IDH) voort te zetten en te intensiveren. Op zichzelf heeft het IDH veel positieve elementen, maar dit initiatief heeft alleen betrekking op internationale handelsketens, die in ontwikkelingslanden beginnen en (bijvoorbeeld) in Nederland eindigen. Voor voedselzekerheid is het van belang juist ook de zwakke schakels in binnenlandse ketens te versterken zodat boeren niet alleen voor hun eigen huishouden produceren, maar ook voor de lokale en regionale voedselmarkt. Daarmee worden zij in staat gesteld een bijdrage te leveren aan het vergroten van de voedselzekerheid in ontwikkelingslanden.

Recht op Voedsel

Terug naar de Recht op Voedsel benadering, waarin mensen en hun rechten centraal staan: ieder mens heeft recht op voedsel. Deze benadering, onderschreven door de Nederlandse overheid, betekent dat een analyse wordt gemaakt van de onderliggende oorzaken van honger. Wie heeft er nu eigenlijk honger? Hoe kunnen deze mensen in staat worden gesteld om in hun eigen voedsel te voorzien? En hoe bestaat het dat de mensen die honger hebben niet eens benoemd worden in het beleid, noch een stem krijgen in het beleid dat erop gericht zou moeten zijn hun honger te laten afnemen? In het huidige Nederlandse ontwikkelingsbeleid ontbreekt de recht op voedsel benadering ten ene male en wordt klakkeloos aangenomen dat investering in het bedrijfsleven wel ten goede komt aan de bestrijding van honger.

Het is de vraag in hoeverre in de beleidsbrief landbouw en voedselzekerheid die op 27 oktober besproken zal worden in de Tweede Kamer het bevorderen van de betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven boven het verbeteren van voedselzekerheid wordt gesteld. Op Wereldvoedseldag 16 oktober 2011 valt er dan in ieder geval niets te vieren over het Recht op Voedsel.

Dicky de Morrée is beleidsadviseur sector ondernemen van Cordaid
Stineke Oenema is beleidsadviseur voedselzekerheid van ICCO