Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Ben Knapen zal er nauw op toezien dat de 300 miljoen euro ontwikkelingsgeld dat naar de topsectoren gaat, ook daadwerkelijk ten goede komen aan de ontwikkelingssector. Dat beloofde hij tijdens een verder weinig verhelderend tweede deel van het debat over de Focusbrief. ‘We komen er nog op terug’ was zijn meest favoriete uitspraak, waarmee hij de Kamerleden achterliet met een gevoel dat ze een beleid moeten goedkeuren dat nog volop in de steigers staat.

Het was Kathleen Ferrier (CDA) die tot drie keer toe naar de 300 miljoen euro vroeg uit het ontwikkelingsbudget dat Knapen heeft toegezegd aan onderzoek en innovatie binnen de negen topsectoren. Het kabinet heeft in totaal 1,5 miljard euro vrijgemaakt voor deze negen sectoren waarin Nederland internationaal zou excelleren, waaronder landbouw, water, energie en life sciences. Het is de bedoeling dat het bedrijfsleven samen met kennisinstellingen en de overheid een actieplan opstelt  voor investeringen in deze sectoren. Bij veel ontwikkelingsorganisaties bestaat de zorg dat de 300 miljoen direct naar minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie zal gaan en ten goede zal komen aan het bedrijfsleven. Knapen beloofde onder druk van Kathleen Ferrier echter dat hij het ‘het laatste woord’ zal hebben over de 300 miljoen euro.

Dat was niet de enige toezegging die Ferrier wist te ontlokken aan Knapen. Wapperend met haar motie over duurzaamheid en coherentie, wilde zij van de staatssecretaris weten of duurzaamheid en vergroening in het ontwikkelingsbeleid terug zou komen – in samenhang en coherentie met andere departementen. ‘Het is niet het toefje slagroom op de taart, maar de hele taartbodem’, zo benadrukte zij.  Volgens Knapen zal duurzaamheid in alle programma’s van zijn beleid terugkomen. Ook zal hij binnen de investeringen in de negen topsectoren op duurzaamheid toezien, en vergroening ‘in de breedte meenemen’ in de reactie op het advies van de SER over het bedrijfsleven. Over andere departementen zweeg hij echter in alle toonaarden.

Er waren meer toezeggingen op het gebied van het bedrijfsleven. Joël Voordewind (ChristenUnie) vroeg de staatssecretaris erop toe te zien dat de bestedingen binnen het Initiatief Duurzame Handel op resultaten zou worden afgerekend. Knapen liet weten niet tevreden te zijn met de huidige resultatenrapportage van het IDH en zal hier voor de begrotingsbehandeling op terugkomen. ‘We werken eraan’, zo liet hij Voordewind weten.

Aandacht voor gender

Voor gender was deze avond veel aandacht. Kamerbreed werd hierover gesproken en de staatssecretaris deed verschillende toezeggingen.  Doormiddel van drie verschillende brieven zal hij nog terugkomen op dit thema. Hij zei dat er ‘specifiek’ aandacht zal zijn voor gender via speciale budgetten en dat er anderzijds sprake is van mainstreaming van gender binnen de verschillende OS-programma’s. Knapen zei al eerder een brief toe over een overkoepelend genderbeleid.

Binnen de brief over de Arabische regio zal hij ook aandacht besteden aan gender. Knapen denkt dat er juist bij de actuele omwentelingen in deze regio kansen zijn voor Nederland om op dit onderwerp een verschil te maken, door een ‘extra duwtje in de rug’ van de jonge generaties daar. Ook komt er een aparte brief over het Nederlands Nationaal Actieplan wat betreft VN-resolutie 1325 dat wordt geschreven vanuit verschillende departementen.

Hachchi (D66) hamerde op een duidelijke brief over het overkoepelend genderbeleid. De motie die zij hierover heeft aangehouden zei ze in te gaan dienen. Ze benadrukte dat dit genderbeleid niet alleen in OS, maar ook in andere sectoren zoals economische zaken wil terugzien. ‘Ook als er handelsmissies zijn moet rekening worden gehouden met vrouwen’, aldus Hachchi. Daarop antwoordde Knapen dat hij wat dit betreft alleen over zijn eigen departement gaat.

Over ‘heet hangijzer’ Congo, waarover de staatssecretaris al in het vorige debat toe had gezegd dat hij extra aandacht zal hebben voor het land binnen de regionale programma’s vanuit Rwanda, meldde hij dat de post in Kinshasa open zal blijven.

Vele brieven in het najaar

Voorzitter Pechtold (D’66) sloot het overleg af door de verschillende toezeggingen voortgekomen uit dit overleg te benoemen; een brief over een overkoepelend genderbeleid, een brief over de mensenrechtensituatie in Rwanda en een brief over het regionale beleid in Latijns-Amerika met speciale aandacht voor de problematiek in Midden-Amerika. Daarnaast zal Knapen terugkomen op duurzaamheid en vergroening in zijn reactie op het SER advies en de afrekenbaarheid van het initiatief duurzame handel. Hierover is hij momenteel nog in gesprek met IOB.

En zo waren er tal van onderwerpen waar de staatssecretaris ‘nog op terug zal komen’: de precieze rol van het bedrijfsleven (na het advies van de SER); de plaats van Congo in de regionale programma’s; de wijze waarop de ontwikkelingsprogramma’s met de achttien afvallende landen worden afgebouwd; een globaliseringsstrategie.. Sjoera DIkkers (PvdA) kon zich maar moeilijk beheersen. ‘Ik heb behoefte aan vlees op de botten. We moeten het nu allemaal accorderen en de staatssecretaris komt pas in september met een uitwerking van het beleid.’ En ook Wassila Hachchi (D66) en Arjan el Fassed (GroenLinks) werden tijdens de tweede vragenronde feller.

‘Verdisconteren’

Toch wist staatssecretaris voortdurend de angel uit de discussie te halen. Op sussende toon liet hij keer op keer weten rekening te houden met de zorgen die er in de Kamer bestaan, van aandacht voor gehandicapten tot groei voor de arme boeren, van gender tot aan mensenrechtenschendingen in partnerlanden. Na een half jaar debatten is het in ieder geval duidelijk geworden dat ‘verdisconteren’ zijn absolute stopwoord is. Bij vragen van de Kamerleden over de landenkeuze  – die duidelijk niet tevreden waren met Knapens antwoorden tijdens het eerste deel van het debat – herhaalde hij in bijna letterlijke bewoordingen zijn antwoorden van donderdag. Zo rekte hij tijd en wiegde hij de Kamerleden met zijn rustige stem en weinig concrete antwoorden in slaap.

De Kamerleden deden hun best scherp te blijven en wisten zodoende ook toezeggingen los te peuteren. Veel verder dan tegensputteren, en af en toe een felle opleving van onder meer PvdA’er Dikkers – ‘De staatssecretaris praat heel veel, maar geeft weinig antwoorden’ – , kwamen de volksvertegenwoordigers echter niet. Het lijkt erop dat Knapen stilletjes en stapje voor stapje de Kamer steeds verder meeneemt in zijn beleid – en ondertussen gaat hij onverstoord door met de verbouwing.

Lees ook het verslag van het eerste deel van het debat over de Focusbrief en de voorbeschouwing van Paul van den Berg (Cordaid).