Op de afsluitende avond van het Movies that Matter filmfestival in Den Haag werd de documentaire ‘the Green Wave’ vertoond over de Groene Revolutie in Iran in 2009. Na de documentaire vond een discussie plaats met Midden-Oosten kenners. Met de toenemende onrust in het Midden-Oosten heeft de documentaire een actuele dimensie. Tijdens de discussie worden parallellen getrokken met de huidige politieke situatie. Belangrijkste vraag van de avond: waarom breekt in Iran de revolutie niet uit?

De onrust in de straten van de Iraanse hoofdstad Teheran neemt toe na de uitslag van de verkiezingen. Oppositieleider en volksheld Mousavi heeft zojuist een onterechte nederlaag geleden tegen de zittende president Ahmadinedjad. De verkiezingen werden voortijdig gestopt omdat er onregelmatigheden waren gesignaleerd – lees: er werd gefraudeerd met stembiljetten en stembureaus werden leeggehaald. De film ‘the Green Wave’ zet de sfeer van die dagen in 2009 neer; afwachting, onrust, hoop, angst.

De documentairemakers spelen met getekend licht, een 3D bril is niet nodig. Terwijl de straten donker worden schijnen lichtjes in de duisternis je kant op. De documentaire geeft de kijker een onbehagelijk gevoel door de intieme en indringende manier waarop de beelden vertoond worden; het zijn visualisaties van Facebook berichten, blogs en tweets tijdens de revolutie.

Social media voor sociale beweging

Social media spelen een belangrijke rol in het mobiliseren van duizenden mensen. Mensen gaan de straat op om te protesteren. Ze vormen een green wave; een menselijke keten van groene vlaggen, het symbool voor de Groene Revolutie, de kleur van de islam en de kleur van hoop. De Groene Revolutie is in sommige opzichten revolutionair. Oppositieleider Mousavi groeit in een korte tijd uit tot volksheld en zijn aanhang neemt snel toe. Zijn vrouw ontpopt zich als activiste en is zodanig een voorbeeld van hoop voor vrouwen.

En nadat de onregelmatigheden geconstateerd worden tijdens de verkiezingen, gaan activisten, voornamelijk studenten, de straat op met de vraag: ‘Where is my vote?’ en ‘What kind of democracy is this?’ Ze maken Ahmadinedjad uit voor leugenaar. Deze sociale beweging markeert hoop, respect voor de democratie en voor vrouwen. Via social media organiseren de oppositie beweging zich buiten de strenge overheidscontrole om. Het is de manier om jezelf te laten horen en gehoord te worden. Het is het enige medium dat in ongecensureerde informatie voorziet over de gebeurtenissen op straat, zoals het Youtube filmpje van de studente Neda die wordt neergeschoten door een para-militaire eenheid. En bovendien is het een manier voor meisjes om ’s nachts gezamenlijk naar activisten-bijeenkomsten te gaan,

Onderdrukking

De protesten worden echter hardhandig de kop in gedrukt. Zo is te zien op de (ongecensureerde) westerse nieuwszenders, terwijl op de Iranese staatstelevisie twee uur lang een wildlife documentaire wordt vertoond. De opstandelingen worden hardhandig opgepakt, vermoord en afgevoerd door de geheime dienst. Degenen die gevangen genomen worden belanden in overvolle cellen waar ze gemarteld en verkracht worden. Een student blogt dat ze het hoofd van een mede-opstandeling kapotgeslagen zag worden. Een ander blogt: ‘Wat zeg je tegen de ouders van een kind dat in een regen van kogels is beland en wiens lichaam ineens is verdwenen?’ Alleen een stilte mars lijkt mogelijk om te protesteren zonder gevaar te lopen.

Was de Groene Revolutie achteraf wel echt een revolutie, toen snel daarna de situatie onveranderd bleek? Volgens de bloggers was de opstand een illusie. De opstandelingen dachten een nieuwe stroming op gang te brengen die gevolg gaf aan de opstand van hun ouders, tijdens de revolutie van 1979 tegen de Sjah. Er is geen consensus voor fundamentele hervorming, alleen voor een presidentiële verandering binnen het huidige regime. Maar volgens de bloggers kan  ‘zelfs een soldaat kan de nieuwe president kan zijn’, waarmee ze bedoelen dat de president slechts een marionet is van het systeem erachter waarin de Grootayotollah Khamenei, Iran’s spirituele leider, de touwtjes in handen heeft. En wanneer hij conservatieve waarden uitspreekt en de kant kiest van Ahmadinedjad, verstompt de opstand.

Geen martelaarsmentaliteit

Waarom willen de Iraniërs  geen structurele verandering ? Is de Revolutie dood of levend? Momenteel breken in de omringende landen (Jemen, Egypte, Tunesie, Libie, Bahrein en Syrie) de Revolutie uit en wil de bevolking van de president af, maar niet in Iran. Deze vraag blijft onbeantwoord tijdens het kijken van de film. Hoewel het antwoord in het midden blijft, gaat het discussiepanel uitgebreid in op deze vraag. De discussie wordt gevoerd met radiomaker van Iraanse afkomst Farid Haerinejad, de Iraanse Sahand Sahebdivani van cultureel centrum Mezrab en de Egyptische schrijfster/politicologe Monique Samuel. De discussie wordt geleidt door journaliste Eefje Blankevoort, schrijfster van het boek ‘Stiekem kan hier alles’.

Iran wil geen revolutie, aldus Haerinejad. De Iraniers willen niet graag genoeg van hun leider af. De overheid is gecentraliseerd en overheersend, de overheidscontrole is streng.  De opstand in Teheran werd maar onder een klein deel van de bevolking gehouden. Niet genoeg mensen hebben revolutionaire gedachten. Als dit regime wegvalt, wat komt er dan voor in de plaats? Bovendien zit het martelaarschap niet in de volksgeest, zoals dat wel in de Arabische cultuur zit. Maar voor diegenen die wel revolutionaire gedachten hebben dient social media als een goed platform om de mening te verspreiden.  Social media heeft veel potentie voor het aanwakkeren van volksopstanden, het verspreidt het nieuws en verenigt mensen die anders achtergesteld zouden worden. Dat had Zuckerberg vast niet voor ogen toen hij in dronken toestand op zijn Harvard-studentenkamer Facebook begon om in exclusieve studentenverenigingen binnen te komen.