Tijdens het Movies That Matter Festival dat afgelopen 24 tot en met 30 maart plaatsvond in Den Haag, werd o.a. de human rights film ‘Son of Babylon’ vertoond. In deze tweede speelfilm van de Iraaks-Nederlandse filmmaker Mohamed Al-Daradji wordt een beeld van Irak na de val van Saddam Hussein geschetst. Vice Versa sprak met Al-Daradji en vroeg hem naar de rol die film kan hebben bij ontwikkelingsprocessen.

Naar schatting ligt het aantal vermiste personen in Irak zeven jaar na de val van het wrede regime van Saddam Hussein nog altijd tussen de honderdduizend en ruim één miljoen mensen. Er zijn al meer dan 300 massagraven ontdekt. Dit is overweldigend voor de humanitaire organisaties in Irak die vaak over slechts beperkte hulpmiddelen beschikken. De Iraq’s Missing Person Organisation is daarom opgericht om het identificeren van doden en vermiste personen te ondersteunen. Dit wordt gezien als een essentieel onderdeel in het postconflict vredesproces in Irak. Om de situatie onder de aandacht te brengen is in  2010 tevens de Iraq’s Missing Campaign opgezet waarbij de film ‘Son of Babylon’ een grote rol speelt.

Het verhaal

Al-Daradji kent zelf maar al te veel verhalen van familieleden en vrienden wiens vaders en zonen vermist zijn geraakt ten tijde van Saddam’s regime. Het verhaal van de film is dan ook geïnspireerd op de relatie van de filmmaker met zijn tante, wiens zoon al 15 jaar vermist is.

In de roadmovie ‘Son of Babylon’ trekt een Koerdische grootmoeder samen met haar kleinzoon twee weken na de val van het regime in 2003 dwars door het verwoeste Irak op zoek naar haar verdwenen zoon. Deze twee generaties symboliseren respectievelijk het lijden onder de nasleep van het regime en hoop voor de toekomst.

Het maken van de film was nauw verweven met de werkelijkheid. De personages van de film worden namelijk gespeeld door lokale burgers, overlevenden van het regime. Shazada Hussein bijvoorbeeld, die de rol van grootmoeder vertolkte, was de enige vrouw die in de rechtszaak tegen Saddam getuigde.

Al-Daradji vertelt dat het voor de lokale ‘acteurs’ niet makkelijk was om de film te maken, nog afgezien van het feit dat filmen in Irak vandaag de dag nog steeds gevaarlijk is. Er zijn nog altijd veel spanningen tussen Koerdische en Arabische burgers die elkaar verantwoordelijk houden voor vele misstanden. Ook de Irakese overheid is nog niet bepaald neutraal te noemen. Zo wilde zij subsidie geven voor het maken van de film mits het hoofdpersonage in plaats van een Koerdische een Arabische vrouw zou zijn. Al-Daradji weigerde echter op dit soort verzoeken in te gaan. ‘Laten we het gewoon een keertje anders doen’, aldus de filmmaker.

Therapie

Al-Daradji beschrijft het maken van de film als therapie. ‘Het helpt me analyseren wie ik nu werkelijk ben’. Het doel dat Al-Daradji voor ogen had bij het maken van de film sluit hierbij aan. Hij hoopt dat ieder die de film ziet geholpen wordt de situatie in Irak beter te begrijpen en het leed van de oorlogen te verwerken. Hij hoopt Irakese burgers met verschillende achtergronden en religies hiermee weer te verenigen, hopelijk gepaard met vergiffenis. ‘Zo kan film aanzetten tot verandering in een samenleving’. Al-Daradji: ‘Als ik geen filmmaker was geworden had ik wel bij een NGO of de VN gewerkt, maar met film kan ik dezelfde doelen nastreven’.

Film is volgens Al-Daradji dus een geschikt medium om ontwikkelingsdoelen na te streven. ‘Je kan film zien als een soort educatie’. Zo legt Al-Daradji uit: ‘In Europa wordt kunst en film voortdurend op deze wijze ingezet. Hoeveel kinderen hebben wel niet over de Tweede Wereldoorlog geleerd aan de hand van al die films die over dit onderwerp zijn gemaakt’?

Het bereiken van een groot publiek is in Irak echter lastig. Begin jaren ‘90 is de filmindustrie ingestort en ook zijn de meeste filmhuizen door bombardementen verwoest. De oplossing? Mobiele bioscopen. Met de steun van onder meer Hivos trok Al-Daradji al met een mobiele bioscoop door het land om zijn eerste film ‘Ahlaam’ te vertonen. Ook voor ‘Son of Babylon’ staat dit in het verschiet.

Mogelijkheden van deze tijd

Hoewel Al-Daradji ervoor heeft gekozen een lange speelfilm te maken om bewustwording te creëren, ziet hij ook de opkomst van bijvoorbeeld facebook en twitter als een mogelijkheid om dit te bewerkstelligen. Hiermee kunnen filmpjes en berichten van lokale burgers zelf immers binnen een mum van tijd over de wereld verspreid worden. ‘Dat het effect heeft zie je wel bij de opstanden en het vallen van verschillende regimes in de Arabische wereld vandaag de dag’. Al-Daradji concludeert: ‘Als we in 1991 dit alles tot onze beschikking hadden in Irak, dan had het land er nu misschien wel heel anders uit gezien’.