Iedereen kan zich nog wel het PowNed-filmpje ‘Vogelaar klapt dicht’ uit april 2008 herinneren. Dankzij het onhandige mediaoptreden van ex-minister Vogelaar verwierf presentator Rutger Castricum landelijke bekendheid. Tot op de dag van vandaag wordt PowNed gevreesd door menig persvoorlichter. Hoe gaan ontwikkelingsorganisaties eigenlijk met dit type media om? Vice Versa maakte een rondgang langs verschillende organisaties.

‘Rechtse media’ als PowNed en De Telegraaf delen vaak rake klappen uit aan ontwikkelingsorganisaties. ‘Linkse hobbyisten’, subsidietrekkers en geldverspillers  zijn de termen die de organisaties naar het hoofd krijgen geslingerd. Politici krijgen tegenwoordig al een speciale ‘Rutgertraining’ om opgewassen te zijn tegen de ‘rechtse media’. Zijn Nederlandse NGO’s wel voorbereid op een bezoek van bijvoorbeeld PowNed? Gaan alle alarmbellen rinkelen wanneer deze media voor de deur staan? Werken ontwikkelingsorganisaties juist mee met een interview of worden de Castricums afgewimpeld?

ICCO

De Telegraaf kopte in december ‘Hulporganisatie neemt asielzoekers mee terug’. In dit artikel beschuldigden zij ICCO van het jarenlang mee terugnemen van vluchtelingen naar Nederland. ICCO reageerde verontwaardigd omdat het bericht gebaseerd was op geruchten en daarmee pertinent onjuist. ‘Dit was een vervelend incident en dan denk je de volgende keer wel twee keer na voordat je iemand van het desbetreffende medium te woord staat’, zegt persvoorlichter Jonathan Huseman. Over het algemeen staat ICCO open voor alle media, ook voor ‘kritische presentatoren met plagerige vragen’. Wanneer Rutger Castricum bij ICCO voor de deur staat, zal hij dus zo een interview kunnen afnemen. Volgens Huseman geeft ICCO vrijwel altijd antwoord en maakt het niet zoveel uit door wie of welke omroep ze zich laten interviewen. Toch nuanceert Huseman zijn uitspraken enigszins en zegt hij wel af te wegen welke verhalen bepaalde media schrijven. In bijzondere gevallen wordt er namelijk wel eens afgezien van interviews, bijvoorbeeld in crisissituaties of wanneer iets gevoelig ligt bij collega’s of partners van de organisatie. Bij wijze van uitzondering wordt er dan niet met iedereen gepraat. In principe bestaan er bij ICCO echter geen criteria wie er dan wel of niet te woord wordt gestaan, dat ligt geheel aan de context.

Hivos

Vorig jaar oktober was Hivos nog het slachtoffer van een mediaoffensief van De Telegraaf. Vooral de nieuwe klimaatcampagne van Hivos werd niet hartelijk ontvangen door de krant. ‘Ontwikkelingsorganisatie Hivos suggereert via gesubsidieerde radiospotjes en advertenties dat ons auto- en douchegebruik oorzaak is van natuurrampen zoals bijvoorbeeld de overstromingen in Pakistan’, aldus De Telegraaf. Deze berichtgeving drong zelfs door tot de Kamer en de PVV vroeg direct om opheldering. Verdraaiing van de inhoudelijke boodschap is dus moeilijk te voorkomen, zo ondervond Hivos-persvoorlichter Roman Baatenburg. In de omgang met dit soort media, maakt hij eerst een inschatting van de verschillende verzoeken die bij Hivos binnenkomen. ‘Wanneer er voor Hivos iets te winnen valt zijn wij vaak bereid om mee te werken’, zegt Baatenburg.

Hierbij kijkt Hivos ook naar de aard van het medium. Bij het kiezen tussen een item bij EenVandaag of PowNews is de keuze voor Baatenburg snel gemaakt. Dit omdat de inhoudelijke boodschap van Hivos waarschijnlijk niet goed zal overkomen bij PowNews. Baatenburg vertelt dat de manier waarop bij PowNews journalistiek bedreven wordt, hem niet aanspreekt. ‘Ze zijn er vaak op uit om personen te kleineren en daar heb ik niet zoveel zin in’, aldus Baatenburg. ‘PowNews mag best op scoops jagen en dat hoort ook bij journalistiek, maar ze moeten wel onbevooroordeeld zijn.’ Toch slaan zij de deur niet dicht voor omroep PowNed, want het is niet goed om bij voorbaat al te weigeren. Ondanks negatieve berichtgeving in De Telegraaf over de klimaatcampagne van Hivos ligt de situatie voor WNL iets anders. Deze omroep ervaart Baatenburg als een serieuzere rubriek. ‘Wanneer Hivos een goede kans ziet om hun boodschap over te brengen, zal het dat zeker doen’, beweert Baatenburg.

Cordaid

Ook Cordaid is al eens gebeld door PowNed en door WNL, de omroep van De Telegraaf. De persvoorlichter van Cordaid, Jos de Voogd, laat weten deze media gewoon te woord te staan en er serieus mee om te gaan. Wel is hij zich bewust van de intentie van deze media en weet hij dat bij de vraagstelling niet altijd sprake is van friendly fire. ‘Het is wel aan te voelen dat de vragen niet voortkomen uit pure interesse in ontwikkelingssamenwerking en dat er blijkbaar iets opzienbarends is’, aldus De Voogd. Zo overwoog Cordaid om samen met andere NGO’s een inhoudelijke bijdrage te leveren aan de linkse manifestatie van de PvdA tegen CDA, VVD en PVV. Dit ging uiteindelijk niet door. In de vragen van WNL hierover, voelde De Voogd enigszins een soort ondertoon aan van ‘jullie horen daar wel thuis’.

Hoewel ontwikkelingsorganisaties soms vrij eenzijdig worden neergezet door bijvoorbeeld PowNed, vindt De Voogd wel dat deze media serieuze items produceren. Daarom doet Cordaid in principe mee aan een interview, maar houden ze er wel rekening mee met wat voor een type medium ze te maken hebben. De Voogd zou niemand buitensluiten en proberen om op een normale manier te antwoorden, ook op de brutalere vragen van bijvoorbeeld PowNed-presentator Rutger Castricum. Hij let er op om niet al te jolig te reageren of lolliger te worden dan de journalist zelf, maar serieus te blijven. ‘Er wordt vaak de draak gestoken met bepaalde onderwerpen, maar er wordt wel degelijk serieus nieuws gebracht’, aldus De Voogd. Wel bekent hij vanwege de kritische aard alerter te zijn wanneer dit type media hem belt.

SNV

Ontwikkelingsorganisatie SNV lag vorig jaar in alle media zwaar onder vuur. Niet alleen vanwege het riante salaris van directeur Dirk Elsen, maar ook door een luxe diner in Brussel. Reden genoeg voor PowNews om een bezoekje te brengen aan SNV. Uit het korte interview blijkt dat het niet altijd gemakkelijk is om verslaggevers te woord te staan. Toch probeert SNV-woordvoerder Edu Willemse zo correct mogelijk de vragen te beantwoorden. SNV bedient in principe alle media met interviews en andere mediaverzoeken. Voor alle soorten media geldt hetzelfde beleid en allemaal staat SNV ze te woord. Wel spreekt Willemse over de verschillende benaderingen in de beantwoording van vragen. Er moet namelijk wel rekening gehouden worden met de doelgroep van een medium.

SNV is zich er van bewust wanneer gesproken wordt met media die doorgaans negatief over ontwikkelingssamenwerking berichten, en houdt daar ook rekening mee in de beantwoording. Bij sommige mediaoptredens, zoals bij populaire of sensatiezoekende programma’s, wordt dan bijvoorbeeld minder gedetailleerd antwoord gegeven op vragen dan bij een doelgroep waar al enige basiskennis van de OS sector verwacht kan worden. Wanneer PowNed voor de deur staat – en dat is dus al eens gebeurd – probeert Willemse vast te houden aan de inhoudelijke boodschap van SNV en op een correcte manier antwoord te geven. Hij geeft toe dat hij wel alerter is dan normaal wanneer hij van een medium weet dat deze zich vaak negatief over ontwikkelingssamenwerking uitlaat.

Wilde Ganzen

Ook Wilde Ganzen altijd open voor alle pers, althans dat beweert persvoorlichter Robert Wiggers. ‘Deze organisatie heeft openheid van zaken hoog in het vaandel staan en opgevraagde dossiers worden nooit geweigerd. Zelfs niet wanneer projecten mislukt zijn: ook daar is de organisatie open over’, aldus Wiggers. Hij krijgt als persvoorlichter te maken met verschillende soorten omroepen die allemaal vragen stellen vanuit hun eigen denkwereld. Als PowNed aanbelt, benadrukt Wiggers dat hij ze dan te woord staat vanuit het perspectief van Wilde Ganzen, dus denkende vanuit de hulpverlening aan kansarme mensen wereldwijd.

Laatst vroeg WNL aan Wiggers wat Nederland eraan heeft om hulp te bieden aan een Palestijns vluchtelingenkamp. Hier wordt het verschil duidelijk tussen het perspectief van WNL en Wilde Ganzen. Wiggers: ‘WNL is erop gericht om te denken vanuit Nederlandse belangen en Wilde Ganzen vanuit het perspectief van de Palestijnse vluchtelingen’. Omdat er geen rechtstreeks verband is tussen de hulpverlening aan de Palestijnen en eventuele voordelen die Nederland hieruit kan halen is dit een reden voor WNL om verhaal te halen. ‘Ik probeer hen dan te laten begrijpen dat het Wilde Ganzen gaat om hulpverlening aan de vluchtelingen en niet om wat Nederland hier aan heeft’, aldus Wiggers.

Oxfam Novib

Oxfam Novib maakt geen onderscheid tussen de soorten media. Zij hebben PowNed al eens te woord gestaan. Persvoorlichter Jules van Os: ‘Ook omroepen als WNL en PowNed vallen onder de reguliere media en Oxfam Novib staat dus ook deze media te woord.’ Hierbij wordt Oxfam Novib niet afgeschrikt door de manier waarop de journalistiek bedreven wordt of het feit dat het niet zeker is of de inhoudelijke boodschap wel over zal komen. Van Os: ‘Dat laatste weet je toch nooit volgens, want dat risico loop je bij iedere omroep.’

Blijkbaar valt het bij de NGO’s allemaal wel mee met de vrees voor de ‘rechtse media’. Rutger, mocht je dit lezen, je bent bijna overal welkom!