Wetenschapper Lau Schulpen heeft opnieuw naar de toekenningen van MFS-2 gekeken nu bekend is wat het ‘begrotingsvoorbehoud’ betekent.  Van de toegekende 2,1 miljard in MFS 2 zal uiteindelijk maar 1,68 miljard haar weg vinden naar de organisaties. De negentien allianties verliezen door de bezuiniging een bedrag van 447,5 miljoen euro, wat neerkomt op 21 procent van de oorspronkelijke goedkeuring. OxfamNovib en ICCO zijn de grootste verliezers.  Ze verliezen bijna vijftig procent van hun overheidssubsidie tussen 2011 en 2015.

Recente ontwikkelingen maken het noodzakelijk om opnieuw naar de toekenningen onder het MFS-2 te kijken. Staatssecretaris Knapen meldde op 1 november 2010 dat hij vast houdt aan € 425 miljoen per jaar voor Nederlandse NGO’s onder MFS-2. Hij was toen pas net in functie en stond onder tijdsdruk: de toekenningen moesten immers op uiterlijk 1 november de deur uit. Op dat moment mochten de NGO’s zich gelukkig prijzen: het totale aan hen beloofde (minimum) bedrag door het vorige kabinet werd immers ook waargemaakt. Bovendien, zoals ik eerder aantoonde, was de toezegging voor meer dan de helft van de allianties gunstig. Zij zouden vanaf 2011 immers meer subsidie krijgen dan ze in 2010 kregen. De andere acht allianties leverden daarentegen (fors) in ten opzichte van het basisjaar 2010.

De catch zat in de toevoeging dat de subsidie werd verleend ‘onder het voorbehoud dat de begrotingswetgever voldoende middelen beschikbaar stelt (begrotingsvoorbehoud)’.  Vier weken na de toekenningen werd die catch verder uiteengezet met het staatssecretariële voorstel om over 2011 in totaal 50 miljoen extra te bezuinigen op MFS-2.[1] In totaal dragen de NGO’s via het MFS-2 dus 12,5% van de bezuiniging van € 400 miljoen op internationale samenwerking over 2011. Hoewel de basisbrief daarover zwijgt gaan we er maar even vanuit dat alle organisaties die additionele korting van 50 miljoen naar ‘draagkracht’ (i.c. op basis van hun aandeel in de toekenningen onder MFS-2) zullen dragen. De grote organisaties dragen dus een groter deel van de korting. Net als bij de eerdere kortingen speelt hier kwaliteit geen enkele rol – zeer goed beoordeelde organisaties worden naar verhouding niet minder gekort dan redelijk beoordeelde organisaties.

Alleen voor 2011

De aangekondigde bezuiniging geldt nadrukkelijk alleen voor 2011. Over de jaren daarna zwijgt de staatssecretaris. Hier gaan we er van uit dat de NGO’s via MFS-2 ook in de komende jaren hun steentje bij moeten dragen aan de bezuinigingen en dat dat steentje elk jaar 12,5% van de totale jaarbezuiniging zal zijn. Anders gezegd: het kabinet heeft zich voor 2012 voorgenomen om in totaal € 900 miljoen op internationale samenwerking te bezuinigen. Daarvan nemen de NGO’s via MFS-2 dus 12,5% voor hun rekening waardoor ze niet € 425 miljoen maar € 312,5 miljoen als overheidssubsidie krijgen bijgeschreven op hun rekening.

Eenzelfde berekening voor de jaren 2013, 2014 en 2015 (de gehele looptijd van MFS-2) laat zien dat van het op 1 november 2010 totaal toegezegde bedrag van ruim € 2,1 miljard er uiteindelijk maar € 1,68 miljard zijn weg ook zal vinden naar de 19 goedgekeurde allianties. De NGO’s verliezen dus door de bezuiniging in totaal een bedrag van € 447,5 miljoen (21% van de oorspronkelijke goedkeuring). Zie tabel 1 voor een overzicht.

Tabel 1.            Het NGO aandeel in de bezuinigingen 2011-2015 (in € miljoen)

	Oorspronkelijke toezegging 1-11-2010	Totale jaarlijkse bezuiniging	Additionele jaarlijkse korting op MFS-2 (12,5% van totale bezuiniging)	Jaarlijkse toekenning voor MFS-2
2011	425,0	400,0	50,0	375,0
2012	425,0	900,0	112,5	312,5
2013	425,0	720,0	90,0	335,0
2014	425,0	750,0	93,8	331,2
2015	425,0	810,0	101,3	323,7
Totaal	2.125,0	3.580,0	447,5	1.677,4

Voor individuele allianties is het beeld ofwel substantieel gunstiger of substantieel ongunstiger. De additionele bezuinigingen zorgen er om te beginnen voor dat, in vergelijking met de daadwerkelijke subsidies aan de alliantiepartners over 2010, nu nog maar negen allianties er op vooruit gaan. Tien allianties verliezen dus. De Woord en Daad & Red een Kind alliantie zakt van een positief saldo van 16% ten opzichte van 2010 naar -8,2%. Press Freedom 2.0 zakt van +6% naar -16,2%. Tegelijk, de winst voor die negen allianties is (iets) minder, maar het verlies voor de tien is beduidend groter. De Cordaid alliantie staat nu op een verlies van 37% (was 21%). ICCO en Oxfam Novib doen het nog slechter. Zij verliezen over de periode 2011-2015 maar liefst 49% en 48% van de overheidssubsidie (was voor beide 35%). Al met al zakt de gemiddelde jaarlijkse overheidsubsidie over de periode 2011-2015 voor alle 19 allianties met 35% ten opzichte van 2010.

Tabel 2.            Goedgekeurde allianties: veranderingen in subsidies 2010 – 2011 (in € ‘000)

Verstrekkende gevolgen

Het mag duidelijk zijn dat de NGO-voorstellen van Knapen (hoe logisch die wellicht ook klinken uitgaande van de totale bezuiniging) verstrekkende gevolgen hebben voor het werk van (en de werkgelegenheid bij) de Nederlandse NGO’s. De discussie daarover zal ongetwijfeld nog lang nadenderen. Datzelfde geldt voor de discussie hoe de doelstelling van Knapen om de afhankelijkheid van de overheid te verkleinen het beste vorm te geven. Duidelijk is nu in ieder geval al dat de Nederlandse NGO-sector na dit kabinet er heel anders zal uitzien. Dat is niet per definitie verkeerd al is het te hopen dat de NGO’s zelf het voortouw daarin gaan nemen en het niet langer laten afhangen van de grillen van de Nederlandse overheid.

Duidelijk is bovendien dat de bezuinigingen een farce maken van het hele ministeriele beoordelingstraject waarin jaren energie is gestoken én van de subsidievoorstellen van de NGO-allianties. Geen enkele alliantie kan met dergelijke bezuinigingen nog worden afgerekend op het pas een paar maanden geleden ingediende voorstel. Immers: geen enkel van die voorstellen kan meer worden uitgevoerd zoals gepland. Dat vereist nog aardig wat denkwerk bij de allianties maar ook aardig wat overleg met het ministerie.

Tot slot: Hoewel er begrip getoond moet worden voor een staatssecretaris voor wie de hele materie nieuw is mag niet worden geaccepteerd dat de overheid zich een onbetrouwbare partner toont. De NGO’s hebben recht om te weten wat er met de aan hen toegezegde gelden gaat gebeuren en dan niet alleen voor 2011 maar voor alle jaren dat dit kabinet denkt te zitten. Hoe kan de overheid verwachten dat de NGO’s de aan hun toevertrouwde taak naar behoren kunnen plannen en vervullen indien er alleen mist wordt gecreëerd rondom de financiële kant? Dus overheid: gedraag je op dezelfde manier als je verwacht van je partners.

Lau Schulpen (CIDIN, Radboud Universiteit Nijmegen)

---

[1] In de basisbrief wordt gesproken over een totale bezuiniging op MFS-2 van € 87 miljoen. Daarvan is echter maar € 50 miljoen ook een daadwerkelijke extra bezuiniging. De overige € 37 miljoen is feitelijk een papieren bezuiniging. Het betreft hier het niet toekennen van de bandbreedte die voormalig minister Koenders had aangehouden voor het MFS-2 (i.c. een minimumbedrag van € 425 miljoen per jaar en een maximumbedrag van € 500 miljoen). Hoewel die bandbreedte in de praktijk al lang van tafel was had het ministerie hier toch de helft van ‘gereserveerd’. Nu worden die helft (circa € 37 miljoen) dus definitief geschrapt en geboekt als een bezuiniging.