Ben Knapen pleit in zijn beleidsbrief voor het tegengaan van klimaatverandering als onderdeel van de aanpak van mondiale vraagstukken en armoedebestrijding. ‘De betrokkenheid van ontwikkelingssamenwerking bij deze mondiale agenda kan niet los worden gezien van het streven naar armoedebestrijding via groei in ontwikkelingslanden.’  In Cancún werd deze mondiale agenda over klimaatverandering geschreven. De veelbelovend klinkende akkoorden lijken uiteindelijk alleen wel  in contrast te staan met de  schrale inhoud.

Op de website van Oxfam Novib wordt er aan de hand van hun nieuwe klimaatrapport, More than ever; climate talks that work for those that need them most, gesteld dat er 21.000 mensen zijn gestorven door weerrampen in de eerste negen maanden van 2010. Dit is meer dan twee keer zo veel als in 2009. ‘Het aantal voorbeelden van extreem weer is in 2010 hoger dan het gemiddelde van de afgelopen 10 jaar. Het is een van de heetste jaren ooit, met 53.7 graden Celsius in Pakistan de hoogste temperatuur ooit in Azië.’  

Ook de beleidsbrief van staatssecretaris Knapen benoemt het belang van inzet op klimaatverandering als peiler van Global Common Goods-beleid. ‘Het zijn wereldwijde kwesties die vragen om oplossingen waarin de belangen van ontwikkelde en zich ontwikkelende landen samenkomen. Maar ook de dreigende tekorten aan voedsel, water, grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen vereisen een internationale aanpak. Voor Nederland hebben deze vraagstukken direct gevolgen, maar het gaat nadrukkelijk om gedeelde belangen. Bij de aanpak van mondiale vraagstukken wil Nederland een gezaghebbende positie innemen.’

De Nederlandse inzet tijdens Cancún was gericht op het nemen van besluiten over een aantal kernthema’s. De omvang van de uitstoot van broeikasgassen in ontwikkelde landen en in grote opkomende economieën was een belangrijk onderwerp, evenals de ontwikkeling van het nieuwe internationale klimaatfonds (een fonds dat ontwikkelingslanden moet ondersteunen bij het uitvoeren van klimaatacties). Ook wilde Nederland een besluit nemen over de aanpak om de CO2-uitstoot – als gevolg van ontbossing – terug te dringen. Staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu en staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie waren namens Nederland aanwezig.  

De akkoorden op een rij

De Indiase milieuminister Jairam Ramesh zei dat er een historische stap gezet is door het met zoveel mensen eens te worden over een akkoord. ‘Het multilaterisme werkt’ aldus de milieuminister. In dagblad Trouw wordt gemeld: ‘Zelfs China prees het Mexicaanse voorzitterschap en was vereerd het akkoord te mogen ondertekenen.’ Maar ondanks deze gemoedelijke sferen werden er tijdens de onderhandelingen op de VN-klimaattop slechts een aantal bescheiden afspraken gemaakt. Alle landen, behalve Bolivia, stemden in.

–       Het akkoord voorziet in een tweede periode voor het Kyotoprotocol. Er moet nog worden besloten of het nieuwe protocol  tot 2017 zal lopen of tot 2020. Belangrijk is dat er geen ruimte ontstaat na het verstrijken van het huidige Kyotoprotocol in 2012 en dat de nieuwe periode bindende afspraken inhoudt.

–       De beloofde emissiereducties moeten opgetrokken  worden naar minimaal 25% en ambitieuzer zijn dan die in Kopenhagen beloofd werden, om de opwarming binnen de 2°C te houden.

–       De 30 miljard dollar voor de periode 2010-2012 die de industrielanden aan de ontwikkelingslanden hebben toegezegd, werd herbevestigd.

–       Er komt een Groen Klimaatfonds en de toezegging om tegen 2020 100 miljard dollar te mobiliseren voor de ontwikkelingslanden werd herbevestigd.

–       Er wordt een infrastructuur die ruimte biedt voor onderzoek naar marktmechanismen die arme landen kunnen helpen hun uitstoot te verminderen voor aanpassingen voor de klimaatopwarming opgezet.

–       Er zal ook geld komen voor technologieoverdracht opdat ontwikkelingslanden een koolstofarme economie zouden kunnen ontwikkelen.

Het totaal overzicht is te vinden op de website van De Wereld Van Morgen.  Een uitgebreidere uiteenzetting is te vinden op de website van de Volkskrant. En, kijk hier voor officiële overeenkomsten.  

Eigen belang

Volgens Heleen de Coninck van Energieonderzoek Centrum Nederland is het probleem dat rijke landen hun eigen belangen niet vertegenwoordigd zien. ‘Daarom gaat dit zo tergend langzaam. De rijke landen stoten het meeste CO2 uit terwijl arme landen er het meeste last van hebben. Als rijke landen dure reductiedoelstellingen aangaan, betalen ze voor het voorkomen van klimaatverandering in andere landen. Moreel is dat gerechtvaardigd, maar dat is niet in hun eigen belang en daarom geen stabiele situatie,’ aldus Coninck in Trouw.

Greenpeace

Volgens Greenpeace bevordert ook Nederland deze wenselijke stabiele situatie niet. Voor Nederland heeft Cancún grote gevolgen. Het akkoord bevestigt dat CO2 emissies met 25 tot 40% gereduceerd moeten worden, maar de regering Rutte heeft haar eigen CO2 doelen verlaagd van -30 naar -20%. Woordvoerder Kees Kodde: ‘Dit akkoord is een schop onder de kont voor Nederland. Rutte moet gewoon gaan voor -30%.’

Waar Greenpeace nog minder van overtuigd is, is het in Cancún ingestelde klimaatfonds. ‘Miljarden zou moeten worden uitgekeerd aan ontwikkelingslanden om zich te verdedigen tegen de gevolgen van klimaatverandering en om de bossen te behouden maar de belangrijkste zwakte in het akkoord is echter dat onduidelijk blijft waar dat geld vandaan moet komen,’ aldus Kodde. 

International Union for Conservation of Nature (IUCN)

Ook IUCN is enerzijds erg te spreken over de uitkomsten toch blijft het eerst zien, dan geloven.  ‘Het feit dat ecosysteemdiensten en biodiversiteit worden genoemd in dit verdrag is een mijlpaal. Maar voordat er een juridisch bindend verdrag ligt, moet er nog wel veel gebeuren in 2011’’, zegt Femke Tonneijck, REDD+ specialiste van IUCN NL.  

11.11.11

Onze zuiderburen van de campagne 11.11.11., bestaande uit 70 maatschappelijke organisaties, benadert de uitkomsten van Cancún top fel. ‘Cancun was geslaagde reanimatiepoging, maar niet meer dan dat.’  

Dat er een akkoord bereikt is, is volgens 11.11.11 het enige positieve nieuws dat te melden valt over de klimaatonderhandelingen in Cancun. Ondanks alle lage verwachtingen waren sterkere engagementen rond financiering voor ontwikkelingslanden hoogst noodzakelijk én perfect mogelijk. Terwijl de belangrijke beslissingen worden doorgeschoven naar volgend jaar, verliezen we kostbare tijd. ‘De onderhandelingen in Cancun waren een reanimatiepoging’, zegt Bogdan van den Berghe van 11.11.11. ‘Het goede nieuws is dat de patiënt het overleefd heeft. Er is een akkoord. Maar veel meer dan dat valt er niet te zeggen. De moeilijkste beslissingen zijn doorgeschoven.’

De ontbrekende toezeggingen

De Volkskrant gaf aan dat landen vooralsnog niet verplicht zijn hun doelstellingen voor 2012 vast te leggen onder het Kyotoprotocol. Vooral Japan is tegenstander van een tweede termijn. Dat komt omdat aan China geen eisen worden gesteld en omdat de Verenigde Staten het protocol niet hebben geratificeerd. Japan wil een akkoord waar ook deze twee grote vervuilers onder vallen. De lijst van de afzonderlijke landen en hun reductiedoelstellingen ontbreekt ook tot dusver.

De tijdens de top geformuleerde tekst ondersteunt wel de inspanningen om het verwoesten van bossen tegen te gaan. Er wordt hierbij aan ontwikkelingslanden gevraagd om plannen tegen deze verwoesting op te stellen. Rijke landen zullen bij het financieel steunen van arme landen bij het beschermen van hun bossen geen certificatie ontvangen. Daarmee is het voorstel van tafel dat landen op deze manier minder hoeven te doen om eigen CO2 terug te dringen.

In plaats daarvan wordt het delen van kennis en technologie het belangrijkste uitgangspunt. Rijke landen kunnen onderzoekscentra in ontwikkelingslanden bouwen om zo te helpen bij de introductie van technologie om de economie te verduurzamen. Over de rol van het bedrijfsleven en de markt, door Ben Knapen tot focuspunt voor ontwikkeling benoemt,  worden hierbij nog niet gesproken.

Ook de vraag wat de rol van het bedrijfsleven zou moeten zijn ten opzichte van het Klimaatfonds blijft onbeantwoord.  Het blijft vaag of alleen overheden geld in dit fonds zullen gaan storten of dat bedrijven ook meebetalen.

Tijdens de volgende klimaattop in 2011 in Zuid-Afrika zal er verder worden ingegaan op ontbrekende toezeggingen en voorstellen.