Dat er bezuinigd moet gaan worden, daar werd ook vandaag tijdens het wetgevingsoverleg niet omheen gedraaid. Ook werd er niet ontkend dat de bezuinigingen zoals nu in de Kamerbrief van Knapen geformuleerd zijn nog tekort schieten. Fundamentele veranderingen worden door de staatssecretaris als noodzaak beschouwd, maar de woordvoerders van ontwikkelingssamenwerking gaven niet zó gemakkelijk toe.

Het wetgevingsoverleg van het begrotingsdeel ontwikkelingssamenwerking wordt vandaag gevoerd door de verschillende fractie-woordvoerders van ontwikkelingssamenwerking: Sjoera Dikkers (PvdA), Klaas Dijkhoff (VVD), Ewout Irrgang (SP) Kathleen Ferrier (CDA), Wassila Hachchi (D66), Johan Driessen (PVV), Arjan El Fassed (GroenLinks), Joël Voordewind (ChristenUnie) en Kees van der Staaij (SGP). Alle woordvoerders kregen achtereenvolgens de ruimte om een reactie te geven op de Kamerbrief en vragen te stellen. Ook konden geplande amendementen en moties al bekend worden gemaakt.

De belangrijkste vragen die werden gesteld hadden directe betrekking op de verschillende kanalen van ontwikkelingssamenwerking, namelijk de multilaterale, bilaterale en civilaterale kanalen. Ook het uitsluiten van de sociale sector, specifiek HIV/Aids en (beroeps)onderwijs, kwam uitgebreid aan de orde, evenals het oprekken van ODA criteria.

MFS

In het geval van de financiële kanalen van ontwikkelingssamenwerking spraken alle woordvoerders zich kritisch uit over algemene begrotingssteun. Ook de ´minder controleerbare´ multilaterale organisaties werden door de woordvoerders kritisch bekeken. Veelgenoemd was hierbij de Wereldbank maar ook de Verenigde Naties werden bestempeld als minder efficiënt.

Effectiever zou volgens Joël Voordewind het civilaterale kanaal zijn. De MFS organisaties hebben een complementaire rol en nemen die taken op zich waar overheden deze links laten liggen. Juist op het minder efficiënte bilaterale en multilaterale kanaal zou volgens de ChristenUnie mogen worden gekort om zo een derde bezuinigingsronde op MFS tegen te gaan. ‘Naar MFS kijken we veel kritischer dan naar multilaterale gelden. Als we kijken naar recent uitgekomen onderzoek van de Verenigde Naties, blijkt dat er juist daar op het punt van transparantie slecht gescoord wordt. Ook zijn de overheadkosten enorm. Het particuliere kanaal en de maatschappelijke organisaties beschouw ik als effectiever.´

Voordewind dient namens de ChristenUnie samen met de SGP een amendement in tegen de MFS bezuinigingen. CDA, D66, PvdA, GroenLinks spreken zich uit tegen de bezuinigingen op dit vlak maar hebben nog niet besloten of ze het amendement zullen steunen. De VVD wil maatschappelijke organisaties nog wel steunen maar vindt dat het MFS anders moet. Er moet volgens Klaas Dijkhoff meer politieke controle zijn. Zo zouden organisaties door de politiek moeten kunnen worden aangeschreven om hun beleid uit te laten voeren. De PVV daarentegen vindt ook dat niet voldoende en is pertinent tegen MFS.

Sociale sectoren

Ook de sociale sectoren zullen in de amendementen aan bod gaan komen. Veel overeenstemming was er in het willen terugdraaien van de bezuinigingen op HIV/Aids bestrijding en de loskoppeling met SRGR (seksuele en reproductieve gezondheid en rechten). Klaas Dijkhoff stemde in met een voorstel van Ewout Irrgang (SP) om bezuinigingen op HIV/Aids ongedaan te maken door te bezuinigen op de Wereldbank, mits op bestaande overeenkomsten bezuinigd kán worden en verdere overeenkomsten kunnen worden opgeschort naar volgende jaren. Ook Kathleen Ferrier en Wassila Hachchi gaven tijdens de lunchpauze aan een eventueel amendement hierover in overweging te nemen.

Op het gebied van onderwijs werd er voornamelijk gedoeld op de rol van onderwijs in economische ontwikkeling. De economische ontwikkeling is de focus binnen de Kamerbrief en deze kan volgens Kees van der Staaij het beste worden bekeken vanuit hoe wij dit ook aanpakken. Middelbaar en hoger onderwijs, en beroepsopleidingen zijn hierbij volgens de SGP- woordvoerder van belang. ‘Waarom zouden we niet op een zelfde manier kunnen werken voor ontwikkelingslanden?’

De VVD vindt dat dit moet worden gedaan vanuit eigen belastingmechanismes van landen. ‘We moeten terug naar de ruggengraat, de economische groei, en vanaf daar kan verder worden opgebouwd.’ De PVV spreekt niet over deze vormen van structurele ontwikkelingssamenwerking, maar beperkt zich in ontwikkelingssamenwerking tot noodhulp. CDA, D66, GroenLinks, ChristenUnie, PvdA zijn tegen de bezuinigingen op onderwijs en beschouwen dit als essentieel voor zelfredzaamheid. D66 dient met verwijzing naar zelfredzaamheid ook een amendement in met betrekking tot het terugdraaien van de halvering van bezuinigingen op  gender.

Bezuinigen

In het algemeen waren de partijen het er over eens dat wanneer er economische ontwikkeling wordt beoogd er structuren nodig zijn om sociale sectoren te laten functioneren. Ook werd door de woordvoerders bevestigd dat Nederland zich waarschijnlijk moet terugtrekken op bepaalde thema’s in verband met de bezuiniging, maar dit dan wel op een gedegen manier.

‘Er moet tijd zijn om andere donoren thema’s over te laten nemen,’ aldus Ferrier. Hachchi ziet ook binnen het Europese beleid mogelijkheden: ‘Europees beleid kan nog vele malen effectiever.  De EU is nu de 28^e donor naast de lidstaten. Dit moet anders. De EU zou coherentiebeleid moeten gaan sturen en het aantal donoren dat zich bezighoudt met dezelfde thema’s moeten terugdringen. De EU kan ontwikkelingssamenwerking van zijn lidstaten coördineren.’

Naast coherentie van ontwikkelingsbeleid was er ook aandacht voor de ODA-definiëring. Wat mag nu wel en niet onder ontwikkelingsgelden vallen? De duidelijke verdelingslijnen tussen rechtser en linkser beleid werd hierbij zichtbaar. Waar Rechts vindt dat er niet genoeg onder ontwikkelingssamenwerking kan worden geplaatst spreekt Links van vervuiling en heeft het grote zorgen. Het CDA werd aan beide armen naar deze uit elkaar liggende kanten getrokken. Kathleen Ferrier hield het erop dat het bespreekbaar maken van eventuele uitbreidingen van ODA op zich niet verkeerd is.  Maar het CDA staat er niet achter dat vredesmissies onder ODA vallen.

Het kabinet goed vertegenwoordigd

Staatssecretaris Knapen geeft op dit moment zijn antwoord op de in de reacties gestelde vragen en opgemerkte tegenstrijdigheden. Dit doet hij onder ‘toeziend’ oog van Minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal. Deze vragen zullen van enorm belang zijn in de moties en amendementen die wel of niet ingediend gaan worden. Bijvoorbeeld in het geval van het CDA. Kathleen Ferrier sprak zich deze ochtend duidelijk uit maar wacht in alle gevallen eerst de reactie van de staatssecretaris af alvorens over te gaan tot het indienen van moties en het besluiten van amendementen.

Het besluit tot amendementen zal nog even op zich laten wachten tot vlak voor het kerstreces. Er zal gekeken moeten gaan worden naar de overeenkomst tussn amendementinitiatieven en naar de overlap die er zal zijn tussen het aanboren van dezelfde potjes voor verschillende aanbevolen veranderingen.

De moties zullen wel aan het eind van deze dag worden ingediend. Hieraan zitten geen financiële verbintenissen. Over deze moties zal in de aankomende dagen duidelijk worden welke fracties welke moties ook daadwerkelijk zullen ondersteunen.

Houdt deze website in de gaten voor vervolgstukken over de antwoorden van de staatssecretaris en de ingediende moties.

Lees meer over het Wetgevingsoverleg van 6 december:

• Een overzicht van de ingediende moties en amendementen
• Een analyse van de ingediende Kamervragen
• Een sfeerverslag
• Een voorbeschouwing